Γνωρίστε ποιες είναι οι «θαυματουργές» υπερτροφές της Κρητικής κουζίνας

1) Κύριε Ρίζο, πόσο έχουν απομακρυνθεί οι Κρητικοί από την αυθεντική κρητική διατροφή;
 Δυστυχώς η Κρήτη που γέννησε την Κρητική διατροφή, την λησμόνησε με ότι αυτό συνεπάγεται για την υγεία των κατοίκων της. Η απομάκρυνση του τρόπου ζωής μας τις τελευταίες δεκαετίες από την αυθεντική κρητική διατροφή με την υιοθέτηση των αρνητικών προτύπων του δυτικού τρόπου ζωής χαρακτηρίζεται από τη δραματική αύξηση της συχνότητας του σακχαρώδη διαβήτη, της παχυσαρκίας, της υπέρτασης των καρδιοπαθειών και των νεοπλασιών.

Στη σημερινή διατροφή έχουμε εγκαταλείψει τα προϊόντα φυτικής προέλευσης τα οποία υπερέχουν στην Κρητική διατροφή και η οποία περιλάμβανε: 1) Πολλά φρούτα και λαχανικά 2) Πολλά όσπρια, χορταρικά, δημητριακά, ψωμί 3) Υψηλή κατανάλωση μονοακόρεστων λιπαρών οξέων τα οποία περιέχονται κυρίως στο ελαιόλαδο 4) Μέτρια κατανάλωση κρασιού στα γεύματα 5) Μέτρια κατανάλωση γάλακτος και γαλακτοκομικών προϊόντων 6) Μικρή κατανάλωση κρέατος, μία φορά την εβδομάδα, ενώ η κατανάλωση σε ψάρι ήταν μεγαλύτερη στις παραθαλάσσιες περιοχές.

3)  Θεωρείτε ότι το κρέας σήμερα είναι υπερεκτιμημένο και ότι γίνεται υπερκατανάλωση;
Στη παραδοσιακή Κρητική διατροφή το 1960 η κατ΄ άτομο ημερήσια κατανάλωση κρέατος ήταν ~35 γραμμάρια ενώ σήμερα τα δεδομένα πλέον άλλαξαν και οι Κρητικοί καταναλώνουν ~8 φορές περισσότερο κρέας.  Με βάση τα τελευταία ερευνητικά δεδομένα δεν πρέπει να καταναλώνουμε περισσότερο από 500 γραμμάρια κρέατος την εβδομάδα. Πρέπει να τονιστεί ότι το 2015 το Διεθνές Κέντρο Έρευνας για τον Καρκίνο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), έθεσε τα επεξεργασμένα κρέατα -ιδίως τα αλλαντικά- στην κατηγορία των ουσιών που θεωρούνται «καρκινογόνες για τον άνθρωπο» ενώ τα κόκκινα κρέατα χαρακτηρίστηκαν ως «πιθανόν καρκινογόνα». ‘Oπως χαρακτηριστικά ανέφερε η σχετική έκθεση του ΠΟΥ, η ημερήσια κατανάλωση 50 γραμμαρίων επεξεργασμένου κρέατος αυξάνει τον κίνδυνο για εμφάνιση καρκίνου του παχέος εντέρου κατά 18%. Επιπλέον το ποσοστό αυτό του κινδύνου αυξάνεται αναλογικά με την ποσότητα κατανάλωσης επεξεργασμένου κρέατος.

 4) Μπορείτε να μιλήσετε με αναλυτικά παραδείγματα για παραδοσιακά τρόφιμα και πιάτα τα οποία έχουν πολύ μεγαλύτερα οφέλη απ’ ότι γνωρίζουμε και λόγω άγνοιας δεν καταναλώνουμε και τόσο στην καθημερινότητά μας;

Η μαγεία της Κρητικής διατροφής έχει να κάνει με τα βότανα, τα άγρια χόρτα, τους βολβούς ή αλλιώς ασκορδουλάκους, τα μοναδικά τυριά και ντόπια κρέατα, το φρέσκο ​​ψάρι, το περίφημο κρητικό ελαιόλαδο, τους χοχλιούς αλλά και τη ρακή . Ο ντάκος,  ελαφρά εμποτισμένος με νερό ή λάδι  όταν πάνω του απλωθεί τριμμένη φρέσκια ντομάτα και μυζήθρα, ή το κρεμώδες πρόβειο ή κατσικίσιο τυρί, ραντισμένος με κρητικό παρθένο ελαιόλαδο και πασπαλισμένος με αλάτι, ρίγανη  και πιπέρι,  είναι μοναδικός.

Γλιστρίδα η θαυματουργή

Θα εστιάσω όμως στη σαλάτα με την κοινή γλυστρίδα  η οποία δίκαια θα έπαιρνε τον τίτλο της “υπερτροφής – superfood”, με μια μεγάλη ποικιλία βιταμινών και ανόργανων συστατικών στο οπλοστάσιό της.
• Έχει αντιβακτηριακές ιδιότητες, μας αποτοξινώνει, δρα σαν διουρητικό και αντιπυρετικό.
• Η γλυστρίδα είναι πλούσια σε α-λινολενικό οξύ (8.5 mg ω-3 / g), βιταμίνη C, βιταμίνη E, και γλουταθειόνη. Τα ω-3 λιπαρά οξέα παίζουν σημαντικό ρόλο στη μείωση του κινδύνου για την ανάπτυξη καρδιαγγειακών παθήσεων καταπολεμώντας τις φλεγμονές. • Είναι πλούσια πηγή καλίου (494 mg / 100 g),  μαγνησίου (68 mg / 100 g), φωσφόρου (44 mg / 100 g) και ασβεστίου (65 mg / 100 g).
• Η γλυστρίδα περέχει την υψηλότερη ποσότητα βιταμίνης Α που υπάρχει σε οποιοδήποτε φυλλώδες λαχανικό. Η βιταμίνη Α είναι σημαντική για τη βελτίωση και τη διατήρηση της καλής υγείας των ματιών μας αλλά και για την αναπαραγωγή και την ανάπτυξη.

• Η γλυστρίδα  περιέχει μόνο 16 θερμίδες ανά 100 γραμμάρια, με διαιτητικές ίνες που συμβάλλουν στην αίσθηση της πληρότητας μετά από κάθε γεύμα, περιορίζοντας την πρόσληψη τροφής, βοηθώντας έτσι και στην απώλεια σωματικού βάρους.

5) Ποια είναι τα μεγάλα διατροφικά λάθη που κάνουμε σε σχέση με την καθημερινή διατροφή μας και ποια τα πλεονεκτήματα της σύγχρονης διατροφής;
Η χρήση σπορελαίων στο νησί, όπου για πολλούς αιώνες  οι κάτοικοί του δεν χρησιμοποιούσαν κανένα άλλο λιπαρό εκτός από ελαιόλαδο, αποτελεί σοβαρό παράγοντα επιβάρυνσης της υγείας μας.
Η κατανάλωση επεξεργασμένων τροφίμων με μεγάλη περιεκτικότητα σε ζάχαρη.
Η υπερβολική κατανάλωση κρέατος και αλλαντικών.
Η μεγάλη κατανάλωση γάλακτος και γαλακτοκομικών προϊόντων.
Η υπερκατανάλωση αναψυκτικών και χυμών.
Η μεγάλη κατανάλωση αλκοολούχων ποτών.

6) Είναι γνωστό ότι η κρητική και μεσογειακή διατροφή συμβάλλουν στην μακροζωία και σε ένα πιο υγιές σώμα. Ποια είναι τα διατροφικά μυστικά που πρέπει να γνωρίζουν οι πολίτες και βοηθούν προς αυτή την κατεύθυνση;
Οι βασικές αρχές της καλής διατροφής είναι τόσο απλές που μπορώ να τις συνοψίσω σε λίγες μόνο λέξεις: να τρώτε λιγότερο, να κινείστε περισσότερο και να τρώτε πολλά φρούτα και λαχανικά. Επί πλέον να προτιμάτε προϊόντα που παράγονται χωρίς αγροχημικά και περιορίστε στο ελάχιστο το «πρόχειρο φαγητό».
“Τέλος θα ήθελα να τονίσω ότι όλες οι πολιτισμένες χώρες του κόσμου αποδίδουν τεράστια σημασία στην πρόληψη και στην υγιεινή διατροφή, δράσεις που ισοδυναμούν με λιγότερες δαπάνες περίθαλψης και καλύτερη υγεία για τους πολίτες. Η συμμετοχή μου στις δράσεις της θεματικής εβδομάδας σε πολλά σχολεία της Κρήτης τα τελευταία δύο χρόνια δείχνει τη μεγάλη δίψα της νεολαίας μας για υπεύθυνη πληροφόρηση σε θέματα διατροφής και υγείας. Η προσθήκη μαθήματος διατροφής στα σχολεία θα μπορούσε να  συμβάλει και στην πρόληψη και στην υγιεινή διατροφή της νεολαίας μας”, τονίζει ο κ.Ρίζος.

(Ο καθηγητής Χημείας του Πανεπιστημίου Κρήτης Απόστολος Ρίζος μεταπτυχιακό δίπλωμα ειδίκευσης το 1983 (Χημειοφυσική, Chemical Physics) και διδακτορικό δίπλωμα το 1985 (Φυσικοχημεία) .