Η εποχή που τα Κρητικόπουλα καθάριζαν μόνα τους το σχολείο

Είναι πράγματι δύσκολο να φανταστούμε οι νεότεροι πώς ήταν η καθημερινότητα στα σχολεία της Κρήτης πριν από αρκετές δεκαετίες. Εκείνα τα χρόνια που οι σημερινές μας ανέσεις ήταν φαντασία και η ζωή μέσα και έξω από τις αίθουσες πολύ πιο σκληρή. Τα μικρά Κρητικόπουλα τότε είχαν μια διαφορετική σχέση με το σχολείο του χωριού και κυρίως με τον εκάστοτε δάσκαλο, ο οποίος τους πρόσφερε βασικές γνώσεις μα πάνω από όλα σεβασμό, τάξη και αλληλεγγύη μεταξύ τους.

Γράφει ο Αντώνης Τσαλίκης για το Daynight.gr

Ένα από τα αρκετά στοιχεία που χαρακτηρίζουν τις παραπάνω προτεραιότητες των παλιών δασκάλων που θυμούνται οι μεγαλύτεροι σε ηλικία Κρητικοί, ήταν η ευθύνη της καθαριότητας του σχολείου που είχαν οι μικροί μαθητές!

Περίεργο όταν ακούμε κάτι τέτοιο στην εποχή μας. μα απόλυτα κατανοητό από όλους όσους κάποτε το έζησαν ως μικρά παιδιά σε κάποιο δημοτικό σχολείο του νησιού. Επρόκειτο για μια ευθύνη που μάθαινε τα κρητικόπουλα από νεαρή ηλικία να φροντίζουν τον χώρο τους, να μην περιμένουν από άλλους βοήθεια και βεβαίως να «δουλεύουν» ομαδικά για κάτι πολύ σημαντικό.

Στα χρόνια που η φτώχεια ήταν ο κανόνας, η Κρήτη και οι τοπικές κοινωνίες δεν ήταν καθόλου φτωχές σε αξίες και ηθική. Τα μικρά παιδιά από την πρώτη ημέρα που πήγαιναν στο σχολείο με τα ελάχιστα από όσα χρειάζονταν σε σύγκριση με το σήμερα, μάθαιναν όχι απλά το αλφάβητο, αλλά κυριολεκτικά το «αλφάβητο» της ζωής. Να σέβονται τους μεγαλύτερους, να βοηθιούνται μεταξύ τους και όπως είπαμε να φροντίζουν μονάχα τους για το χώρο που τους προσέφερε καθημερινά «εφόδια» για ένα καλύτερο μέλλον.

Την καθαριότητα λοιπόν του σχολείου τους την είχαν σχεδόν πάντα οι μικροί μαθητές. Δεν υπήρχαν τότε καθαρίστριες και συνεργεία καθαρισμού που θα «συμμάζευαν» όλα όσα χωρίς ευθύνη πέταγαν μαθητές από εδώ και από εκεί σε αίθουσες και προαύλια…

Τότε, σε μια εποχή μακρινή περισσότερο ηθικά και όχι χρονικά, τα κρητικόπουλα είχαν την ευθύνη του σκουπίσματος, της τακτοποίησης ακόμη και της «αισθητικής» των φτωχικών κτηρίων. Κυρίως οι μαθητές των μεγαλύτερων τάξεων αναλάμβαναν βασικές εργασίες έπειτα από τις οδηγίες του δασκάλου. Τα λίγο μεγαλύτερα παιδάκια θα έπρεπε να αφήσουν για λίγο το παιχνίδι συνήθως το απόγευμα της Τετάρτης και να φροντίσουν για την καθαριότητα του σχολείου.

Έτσι, ο δάσκαλος ή ίσως ο διευθυντής αν επρόκειτο για μεγαλύτερο σχολείο, έλεγε αρχικά στα παιδιά να κόψουν θυμάρια και άλλους κατάλληλους θάμνους για να φτιάξουν μόνα τους πρόχειρες σκούπες. Τις σκούπες αυτές τις πατούσαν στη συνέχεια με μια πέτρα ώστε να γίνουν πλατιές και με αυτές σκούπιζαν το σχολείο από άκρη σε άκρη. Τις περισσότερες φορές τις εργασίες αυτές τις αναλάμβαναν τέσσερα παιδιά, δύο αγόρια και δύο κορίτσια.

Οι σήμερα ηλικιωμένοι Κρητικοί θα θυμούνται με ρομαντισμό τους δασκάλους να λένε:

«Παιδιά θέλω να κάνετε καλή δουλειά, και το σχολείο μας να λάμπει»

«Την Δευτέρα θα επιθεωρήσω όλες τις τάξεις και αν δεν καθαρίσατε καλά καήκατε»

Χωρίς να χάνουν περισσότερο χρόνο από τις ελεύθερες ώρες τους, τα πιτσιρίκια ανά ζευγάρια μετακινούσαν θρανία, καρέκλες και άλλα αντικείμενα για να σκουπίσουν καλά κάθε αίθουσα. Μάζευαν με προσοχή όλα τα μικρά σκουπίδια που μπορεί να είχαν πέσει κάτω στο πάτωμα και φρόντιζαν όλα όσα είχαν αξία για την διδασκαλία.

Έτριβαν με σφουγγάρι τον πίνακα και άλλες επιφάνειες ώστε να είναι καθαρές και ορισμένες φορές έκανα και λίγο σαπουνόνερο για τους πιο δύσκολους λεκέδες. Συνηθισμένος «μπελάς» ήταν το χυμένο μελάνι που εκείνη την εποχή ήταν απαραίτητο για το γράψιμο. Οι λεκέδες του μελανιού όμως σε θρανία και στα ξύλινα πατώματα ήταν όχι χειρότερο για τα φιλότιμα κρητικόπουλα. Το τρίψιμο με σφουγγάρι δεν έφτανε και χρειάζονταν πολλές φορές να τρίβουν προσεκτικά με μικρά μαχαιράκια τα συγκεκριμένα σημεία χωρίς όμως να κάνουν μεγαλύτερη ζημιά.

Η τριμμένη κιμωλία ήταν ακόμη ένας «μπελάς» καθώς υπήρχε παντού στο σχολείο αλλά κυρίως κάτω από τον πίνακα. Κάθε ημέρα που τα παιδιά έγραφαν στον πίνακα, η γύρω περιοχή γέμισε με σκόνη κιμωλίας και όσοι αναλάμβαναν την καθαριότητα ταλαιπωρούνταν να την καθαρίζουν εντελώς. Λίγο λίγο και με περίσσια υπομονή την συγκέντρωναν και την πέταγαν.

Μια ακόμη ανάγκη ήταν η καθαριότητα της σόμπας που είχε κάθε σχολείο. Δύσκολα έβγαινε ο Χειμώνας ειδικά στην ενδοχώρα της Κρήτης αν δεν υπήρχε μια μαντεμένια σόμπα που θα ζέσταινε δασκάλους και παιδιά τις κρύες ημέρες. Όμως, ήταν απαραίτητο οι μικροί μαθητές να καθαρίζουν όσο μπορούσαν βέβαια και την σόμπα αυτή απομακρύνοντας τις στάχτες από το εσωτερικό της αλλά και γύρω εκεί που έκαιγε για να τους ζεστάνει όσο έκαναν μάθημα.

Σε πολλά σχολεία της παλιάς Κρήτης, οι μικροί μαθητές πέρα από την καθαριότητα, είχαν μια μικρή ευθύνη και για την ομορφιά του χώρου τόσο εσωτερικά στις αίθουσες όσο και εξωτερικά. Ήταν συνηθισμένο να φέρνουν μερικά λουλούδια από το σπίτι τους που τα έβαζαν σε βάζα, γλαστρούλες με φυτά που έμπαιναν σε διάφορα μέρη τους σχολείου και άλλα πράγματα που θα άλλαζαν λίγο την αισθητική παρά την απλότητά τους. Σκοπός όλων να κάνουν λίγο πιο ευχάριστο το περιβάλλον τους όπου μάθαιναν γράμματα καθημερινά…