Αμπελιτσιά: Το εμβληματικό δέντρο της Κρητικής Γης

Η Κρητική Αμπελιτσιά είναι ένα εμβληματικό δέντρο του νησιού που χαρακτηρίζει αυτόν τον τόπο για αιώνες, αλλά δυστυχώς τις τελευταίες δεκαετίες βρίσκεται σε κίνδυνο. Το χαρακτηριστικό δέντρο που οι περισσότεροι Κρητικοί έχουν δει κάποια στιγμή στις ορεινές περιοχές, αποτελεί ένα ενδημικό είδος που υπάρχει μόνο στην Κρήτη και πουθενά αλλού στον κόσμο. Η Αμπελιτσιά που έχει επιστημονική ονομασία Zelkova abelicea, είναι το ένα από τα 6 είδη του γένους Zelkova που υπάρχουν παγκοσμίως και η παρουσία του στην Κρήτη χρονολογείται πριν από εκατομμύρια χρόνια! Ποια είναι όμως η κατάσταση σήμερα για την οποία πολλοί δασολόγοι ανησυχούν;

Γράφει ο Αντώνης Τσαλίκης για το Daynight.gr

Τα κάποτε αμέτρητα δέντρα αμπελιτσιάς στο νησί, στις ημέρες μας έχουν περιοριστεί σε αριθμό και όσα συνεχίζουν να έχουν ρίζες στην Κρητική Γη, απειλούνται κυρίως από την εντατική κτηνοτροφία, την υπερβόσκηση των κοπαδιών και την συχνή «ποδοπάτηση» από τα ζώα.

Οι ειδικοί εκτιμούν πως έως και το 95% των δέντρων βρίσκονται σε νανώδη-θαμνώδη μορφή ενώ μόνο λίγα είναι εκείνα που καταφέρνουν να αναπτυχθούν μέχρι το κανονικό, αναπαραγωγικό μέγεθος. Μερικές ακόμη εξίσου σημαντικές απειλές για το σπάνιο αυτό είδος είναι η διάβρωση του εδάφους, η μεγάλη σε διάρκεια ξηρασία, οι δασικές πυρκαγιές και η ευρύτερη κλιματική αλλαγή.

Δεδομένων όλων των παραπάνω απειλών που αντιμετωπίζει η Κρητική αμπελιτσιά, θεωρείται στην επιστημονική κοινότητα ως είδος που κινδυνεύει με εξαφάνιση σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό για τη Διατήρηση της Φύσης και προστατεύεται από την εθνική νομοθεσία.

Για τον λόγο αυτό και την σοβαρότητα της κατάστασης στο νησί, τα τελευταία χρόνια βρίσκεται σε εξέλιξη μια μεγάλη προσπάθεια μέσω του προγράμματος «Διατήρηση της Αμπελιτσιάς στην Κρήτη» το οποίο συντονίζεται από το Μεσογειακό Αγρονομικό Ινστιτούτο Χανίων (ΜΑΙΧ) σε συνεργασία με όλες τις Διευθύνσεις Δασών της Κρήτης, με τοπικές Δημοτικές αρχές, σχολεία και άλλους φορείς. Το πρόγραμμα χρηματοδοτείται από το ίδρυμα Franklinia της Ελβετίας, που υποστηρίζει προγράμματα για την προστασία σπάνιων και απειλούμενων δέντρων, όπως η ενδημική αμπελιτσιά της Κρήτης.

Στο πλαίσιο της παραπάνω σημαντικής προσπάθειας, το ΜΑΙΧ έχει δημοσιεύσει ένα ολιγόλεπτο ενημερωτικό βίντεο για το εμβληματικό δέντρο της Κρήτης, το οποίο παρέχει πληροφορίες για τη σημασία, τις αξίες και τις απειλές που αντιμετωπίζει αυτό το σπάνιο δέντρο και αποσκοπεί στην ευαισθητοποίηση του ευρύτερου κοινού για την αναγκαιότητα διατήρησης του εντός των επόμενων δεκαετιών.

Ίσως την αμπελιτσιά οι περισσότεροι να μην την γνωρίζουν με το όνομα της, όμως δεν υπάρχει κανείς Κρητικός που να μην ξέρει το εμβληματικό αντικείμενο που παράγεται από το ξύλο του συγκεκριμένου δέντρου. Αυτό δεν είναι άλλο από την παραδοσιακή «κατσούνα». Το διαχρονικό και απαραίτητο «εργαλείο» για κάθε κτηνοτρόφο και αγρότη στο νησί…