Αυτά τα μικρά χωριά είναι η ψυχή της Κρήτης | ΦΩΤΟ

Ορεινοί οικισμοί, έθιμα, άνθρωποι, παραδόσεις: αφήνοντας πίσω την πολύβουη ακτογραμμή, η ενδοχώρα και τα χωριά της Κρήτης σού αποκαλύπτουν τις πιο αυθεντικές πτυχές της γνήσιας κρητικής ιδιοσυγκρασίας.

Αράδαινα, Σφακιά – Αλλοτινές μνήμες:

Οποια πέτρα κι αν σηκώσεις στα χωριά των Σφακίων έχει να σου πει ιστορίες αγώνων και μαχών. Ετσι και με την Αράδαινα, κι ας ήταν οι κάτοικοί της πάντα λιγοστοί: τόσες και τόσες μάχες έγιναν στο φαράγγι της, δυο βήματα από το χωριό. Σήμερα το χωριό είναι έρημο, αποτέλεσμα μιας αιματηρής βεντέτας που ξεκίνησε το 1948, αν και κάποιοι κατά καιρούς επιστρέφουν και κάπως συντηρούν τα σπίτια τους. Επιβάλλεται μια βόλτα ανάμεσα στα έρημα σπίτια, και μια επίσκεψη στον ναό του Αστράτηγου.

Θέρισο, Χανιά – Προπύργιο αγώνων:

Το Θέρισο έχει περάσει στην Ιστορία για τους διαχρονικούς αγώνες των επαναστατημένων Κρητικών ενάντια σε κάθε κατακτητή. Τρανό παράδειγμα το 1905, όταν αγωνιστές με επικεφαλής τον Ελευθέριο Βενιζέλο τοποθέτησαν εδώ το στρατηγείο τους κηρύσσοντας ένοπλο αγώνα εναντίον του Γεωργίου Β’ με αίτημα την Ενωση. Σήμερα, το στρατηγείο είναι πια μουσείο, το Θέρισο ζει μέρες πολύ πιο ήσυχες κι εσύ θα διανύσεις τα 16 χλμ. από τα Χανιά για να τιμήσεις και τις φημισμένες ταβέρνες του.

Βάμος, Αποκόρωνας – Υπόδειγμα αγροτουρισμού:

Ο Βάμος είναι ιδιάζουσα περίπτωση: χωριό με χρώμα νεοκλασικό, με απρόσμενα πολλά αρχοντικά, με αμέτρητες ανθισμένες αυλές, με δεκάδες -χωρίς υπερβολή- ξενώνες που θα μπορούσαν να φιλοξενήσουν δύο και τρεις φορές τον ίδιο τον ντόπιο πληθυσμό. Αυτό το τελευταίο οφείλεται φυσικά στην υποδειγματική προσήλωση των κατοίκων του στο θέμα «αγροτουρισμός», κάτι που ξεκίνησε πριν από περίπου μία δεκαετία και έφτασε να κάνει τον Βάμο γνωστό πολύ πέρα από τα όρια της Κρήτης. Μια απαραίτητη ρακή στο παραδοσιακό καφενείο της πλατείας του και μια βόλτα στα στενορύμια του με φόντο τα μονίμως χιονισμένα Λευκά Ορη και έχεις κάνει μια καλή αρχή γνωριμίας με το «φαινόμενο Βάμος» (26 χλμ. από τα Χανιά).

Ανώγεια – Η μελωδία του Ψηλορείτη:

Ξυλούρηδες και Σκουλάδες έχουν κάνει τα Ανώγεια γνωστά σε κάθε άκρη της Ελλάδας. Ανώγεια και παράδοση είναι άλλωστε έννοιες ταυτόσημες, είτε αυτή είναι στη μουσική, στη λαϊκή τέχνη, στα υφαντά, στην κουζίνα, είτε απλά στην αγνή φιλοξενία που εδώ στον Ψηλορείτη τιμάται σαν κάτι ιερό. Στα παραδοσιακά καφενεία της κεντρικής πλατείας θα κεραστείς και θα κεράσεις ρακή, θα ακούσεις μαντινάδες από Ανωγειανούς λυράρηδες και γενικά θα δεις πως ο τουρισμός, που έχει φτάσει για τα καλά στα Ανώγεια, ευτυχώς δεν έχει αλλοιώσει τη φυσιογνωμία του. Αν είσαι πια και τυχερός και πετύχεις κάποιο γλέντι, τότε ποιος τη χάρη σου!

Αμάρι – Συμφωνία ανθρώπου και φύσης:

Μια μεγάλη κοιλάδα που απλώνεται ανάμεσα -κυρίως- στον Ψηλορείτη και στα μικρότερα βουνά Κέδρος και Σάμιτος: αυτή είναι η περιοχή του Αμαρίου, πλούσια σε πράσινο και τρεχούμενα νερά, μα πλούσια και σε παραδοσιακά χωριά που, όπως όλη η ευρύτερη περιοχή τους, έχουν αντισταθεί με επιτυχία στον μαζικό τουρισμό. Οικισμοί όπως του Καλογέρου, το Νευς Αμάρι, η Βισταγή, το Θρόνος, ο Φουρφουράς αποκαλύπτουν μια όψη της Κρήτης που θα ήθελες να βλέπεις πιο συχνά.

Μαρουλάς, Ρέθυμνο – Μεσαιωνική κληρονομιά:

Πανύψηλοι πύργοι, σπίτια χτισμένα μεταξύ τους σαν οχυρά-φρούρια, κλειστές αυλές, αψίδες και καμάρες. Αν δεν ήταν μόνο 10 χλμ. από το Ρέθυμνο, δεν θα πίστευες πως είναι στην Κρήτη, ούτε καν στην Ελλάδα. Ο Μαρουλάς είναι ένα υπέροχο χωριό μεσαιωνικών καταβολών, που χάρη σε μια ευτυχή συγκυρία κατάφερε να διασωθεί: το 1980 ολόκληρος ο οικισμός κηρύχθηκε ιστορικό διατηρητέο μνημείο μεγάλης αρχαιολογικής αξίας. Θα δεις τον ενετικό πύργο ύψους 44 μέτρων, θα περιηγηθείς στα καλντερίμια του περνώντας κάτω από καμάρες, θα κατέβεις μέχρι την περίτεχνη οθωμανική κρήνη, θα δεις και πανοραμικά όλο το χωριό από τον λόφο του Προφήτη Ηλία.

Αβδού, Χερσόνησος – Στάση στον χρόνο:

Το Αβδού ξεπροβάλλει στον καταπράσινο κάμπο της Λαγκάδας και αποτελεί σταθμό στο πέρασμα από το Οροπέδιο Λασιθίου προς το Ηράκλειο. Το λένε και Καπετανοχώρι, συνορεύει με τα φαράγγια της Ρόζας, της Αμπέλου και το σπήλαιο της Αγ. Φωτεινής και έχει για θέα του τη λίμνη του Αποσαλέμη. Στα «συν» οι πινακίδες που δηλώνουν τη χρήση των παλιών καταστημάτων, στα «συν» κι οι γυναικοπαρέες (όπως η Σταυρούλα, η Ειρήνη και η Αννα), που σε κάνουν να νιώθεις σαν στο σπίτι σου!

Καπετανιανά, Αστερούσια – Η αετοφωλιά του Κόφινα:

Η προνομιακή τους θέση στα πόδια της ιερής κορυφής του Κόφινα και το ανεμπόδιστο αγνάντι που προσφέρουν στο Λιβυκό τα βάζουν στη λίστα των προτιμήσεων. Τα Καπετανιανά (το όνομα απορρέει από τη συμβολή τους στους εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες) χωρίζονται σε Πάνω και Κάτω, έχουν έναν -μα ονειρεμένο- ξενώνα (Θαλόρη) και περικλείουν την ουσία των Αστερουσίων: απομόνωση, στείρο, άγριο τοπίο, θρησκευτικότητα και απέραντο Λιβυκό. Πέραν της ησυχίας και της αυθεντικότητας που θα ζήσεις στους κόλπους τους, θα σχεδιάσεις χίλιες δυο περιπατητικές ή off road διαδρομές: έως τον παραθαλάσσιο οικισμό του Αϊ-Γιάννη, στη Μονή Κουδουμά, στον Τίμιο Σταυρό του Κόφινα, στην Τρυπητή, στις Τρεις Εκκλησιές κ.ά. Ισως κάπως έτσι φαντάζει σε όλους μας η αληθινή Κρήτη…

Αρχάνες – Υποδειγματική ανάπλαση:

Τα σπίτια των ευκατάστατων Αρχανιωτών -χάρη σε κοινοτικά κονδύλια- ξανάβαλαν τα καλά τους και μαγνητίζουν εκατοντάδες επισκέπτες. Μια επίσκεψη στη μινωική πόλη των Αρχανών (Κάτω Αρχάνες) και στο ιερό κορυφής του Γιούχτα αξίζουν τον κόπο, όπως και η σύσταση των ενδιαφερομένων με τον «Λαβύρινθο», το μουσικό εργαστήρι του Ιρλανδού Ross Daly. Μια μικρή υποσημείωση για το άκρως ενδιαφέρον και επιτυχημένο Houdetsi Music Festival, αν η τύχη σας φέρει στο Χουδέτσι τον Αύγουστο!

Νεάπολη, Μεραμπέλλο – «Βουλισμένη» πρωτεύουσα:

Ηταν η πρωτεύουσα του Νομού Λασιθίου έως το 1904 -οπότε ανέλαβε τα σκήπτρα ο παραθαλάσσιος Αγιος Νικόλαος- και παραμένει «άτυπη» πρωτεύουσα του Πάνω Μεραμπέλλου. Οι περισσότεροι επισκέπτες περνούν ξυστά από κοντά της στοχεύοντας σε περισσότερο… καλοκαιρινά μονοπάτια, καθώς η Νεάπολη είναι μία από τις ελάχιστες κωμοπόλεις -χτισμένη σε γούβα- που δεν έχει (έστω) οπτική επαφή με τη θάλασσα.

Οι γνώστες, πάντως, τη βάζουν στο πρόγραμμα, είτε για τους νωχελικούς ρυθμούς της, τα ωραία αρχοντικά της, τους λουκουμάδες που σερβίρονται χρόνια τώρα στην πλατεία της Μεγάλης Παναγίας, τα δημοφιλή τυροκομικά προϊόντα της, τον δρόμο προς το οροπέδιο Λασιθίου κ.λπ., είτε για τη γειτνίασή της με τα γλυκύτατα χωριά Λίμνες, Χουμεριάκο, Λατσίδα, Βραχάσι και Λίμνες που παίρνουν άριστα στην τοπική τους κουζίνα!

Κριτσά, Αγιος Νικόλαος – Ο ορισμός της γραφικότητας:

Η Κριτσά παραμένει ένα από τα πιο διάσημα ημιορεινά χωριά της Κρήτης. Απαντες λάτρεις του Αγίου την επισκέπτονται, εν μέρει για την ξεκάθαρη γοητεία της, αλλά και γιατί αποτελεί επιβεβλημένη στάση μετά την επίσκεψη στον αρχαιολογικό χώρο της Λατούς, στην αξιοθαύμαστη Παναγιά Κερά του 12ου αι., και διότι αποτελεί ιδανικό «πρόλογο» για το Οροπέδιο Καθαρού. Συνορεύον χωριό ο Κρούστας, που συγκεντρώνει το δικό του φανατικό κοινό.

Πέζουλας, Περιβολάκια:

Στη Σητεία βρίσκεις όσους ξεχασμένους από τον χρόνο οικισμούς τραβάει η ψυχή σου! Καρύδι, Σίτανος, Χαμαίτουλο και εδώ ο Πέζουλας, μία από τις συνοικίες στα γραφικά Περιβολάκια, μοιάζουν να ξεπηδούν από τις σελίδες παλιών καρτ ποστάλ. Με ελάχιστους έως καθόλου κατοίκους, καμουφλαρισμένα από τα μάτια φίλων και εχθρών· στο χρώμα της άνυδρης γης. Τα Περιβολάκια φημίζονται και για το 4.5 χλμ. ομώνυμο φαράγγι που καταλήγει στη μονή Καψά.

Πηγή: zarpanews