Κορονοϊός: Με ψηφιακό διαβατήριο εμβολίου τα ταξίδια από το 2021;

Στη νέα πραγματικότητα που συνοδεύει την πανδημία του κορονοϊού, η ταυτότητα ή το διαβατήριο, η βίζα και το αεροπορικό εισιτήριο ίσως και να μην αρκούν πλέον για την επιβίβαση στο αεροπλάνο χωρίς την παράλληλη επίδειξη πιστοποιητικού υγείας ψηφιακής μορφής ή αλλιώς διαβατηρίου Covid.
Αυξανόμενος αριθμός αεροπορικών εταιρειών συνεργάζεται με τεχνολογικές εταιρείες που αναπτύσσουν εφαρμογές για smartphones εν είδει ψηφιακού διαβατηρίου· ο χρήστης θα εγγράφεται και θα ανεβάζει τα αποτελέσματα των τεστ στα οποία έχει υποβληθεί για την Covid-19 και εν καιρώ το πιστοποιητικό εμβολιασμού του.

Πρόκειται για ψηφιακά διαπιστευτήρια, τα οποία ίσως χρειαστεί να επιδεικνύονται προκειμένου να μπορέσει κάποιος να ταξιδέψει σε προορισμό του εξωτερικού, ενώ θα μπορούσαν να ζητηθούν και για την είσοδο σε χώρους υψηλού συνωστισμού όπως συναυλιακοί χώροι, γήπεδα και κινηματογράφοι, σύμφωνα με σχετικό ρεπορτάζ του CNNi.

Ανάλογη εφαρμογή είναι το CommonPass με την «υπογραφή» του Common Trust Network, μία πρωτοβουλία του εδρεύοντος στη Γενεύη μη κερδοσκοπικού οργανισμού The Commons Project και του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, σε συνεργασία με πολλές αεροπορικές εταιρείες, περιλαμβανομένων των Lufthansa, Swiss Airlines, United Airlines, Virgin Atlantic, Cathay Pacific και JetBlue.
Η πλατφόρμα συνδέεται ήδη με εκατοντάδες νοσοκομειακές μονάδες και μονάδες υγείας στις Ηνωμένες Πολιτείες, καθώς και με ένα ευρύ δίκτυο ιδιωτικών εργαστηρίων.
Στην εφαρμογή ο χρήστης ανεβάζει ιατρικά δεδομένα -αποτελέσματα τεστ για Covid-19 και αποδεικτικό εμβολιασμού από νοσοκομείο ή επαγγελματία Υγείας- δημιουργώντας έτσι ένα πιστοποιητικό υγείας ή πάσο υπό τη μορφή κωδικού QR που θα μπορεί να σκανάρεται από τις αρμόδιες Αρχές χωρίς να αποκαλύπτονται ευαίσθητες πληροφορίες.
Σε ό,τι αφορά τα αεροπορικά ταξίδια, η εφαρμογή θα παραθέτει τις απαιτούμενες προδιαγραφές «υγειονομικής άδειας» στα σημεία αναχώρησης και άφιξης, βάσει του εντύπου πτήσης του χρήστη.
Ο Τόμας Κράμπτον, επικεφαλής μάρκετινγκ και επικοινωνίας του The Commons Project, κάνει λόγο μιλώντας στο CNN Business για ένα απλό και εύκολα μεταβιβάσιμο σύνολο διαπιστευτηρίων ή μία «ψηφιακή κίτρινη κάρτα» (το έγγραφο που εκδίδεται ως αποδεικτικό εμβολιασμού).
Τεχνολογικοί κολοσσοί δίνουν επίσης το «παρών» στο νέο αυτό πεδίο με την IBM να έχει αναπτύξει τη δική της εφαρμογή, Digital Health Pass, η οποία επιτρέπει σε εταιρείες και χώρους συναθροίσεων να προσαρμόσουν τα κριτήρια που θα απαιτήσουν για την είσοδο πολιτών, περιλαμβανομένων τεστ για τη νόσο Covid-19, μέτρηση θερμοκρασίας και αρχεία εμβολιασμού. Τα διαπιστευτήρια που αντιστοιχούν στα κριτήρια που έχουν οριστεί αποθηκεύονται εν συνεχεία σε ψηφιακό πορτοφόλι.
Η ίδια η Διεθνής Ένωση Αερομεταφορών (ΙΑΤΑ) είναι ήδη γνωστό πως προωθεί την εφαρμογή Travel Pass, η οποία δεν διαφέρει κατά πολύ στη φιλοσοφία, διαθέτει όμως μία ευρύτερη υποδομή μεταξύ αερομεταφορέων και αερολιμένων και στοχεύει σε ένα σύστημα πιστοποίησης ιατρικών δεδομένων αναγνωρισμένο σε όλες τις χώρες.
Ως προς το κομμάτι του πληθυσμού που δεν χρησιμοποιεί ή δεν έχει πρόσβαση σε smartphone, ορισμένες εταιρείες αναπτύσσουν επίσης μία «έξυπνη» κάρτα ως μέση οδό ανάμεσα στα παραδοσιακά, έντυπα πιστοποιητικά εμβολιασμού και σε μία ψηφιακή εκδοχή που είναι πιο εύκολο να αποθηκευτεί και να αναπαραχθεί.

Προβληματισμοί και προκλήσεις

Ωστόσο, αν αυτά τα εργαλεία στοχεύουν στην επανεκκίνηση των αεροπορικών ταξιδιών, η αποτελεσματικότητά τους παραμένει ασαφής, ενώ επί του παρόντος καμία κυβέρνηση δεν έχει αποφασίσει επισήμως επί του θέματος, έρχεται να συμπληρώσει σε ανάλογο δημοσίευμα σχετικά με τα ψηφιακά διαβατήρια εμβολίου η ιταλική εφημερίδα Corriere della Sera.
Στην παρούσα φάση δεν υφίσταται διεθνής συμφωνία μεταξύ των κυβερνήσεων που να αναγνωρίζει τη νομιμότητά τους.
Ένας κίνδυνος της απουσίας συνολικού πλαισίου είναι, σύμφωνα με την Corriere, το δεύτερο εξάμηνο του 2021 κάθε κράτος να ζητά την καταχώρηση ιατρικών δεδομένων σε διαφορετική εφαρμογή, προκαλώντας σύγχυση στους επιβάτες και δυσχεραίνοντας την όλη διαδικασία της αεροπορικής μετακίνησης.
Ένα έτερο σημαντικό ζήτημα σχετίζεται με την εξέλιξη της εκστρατείας εμβολιασμού, καθώς εκεί ελλοχεύει ο κίνδυνος μίας διπλής διάκρισης -η πρώτη έναντι ανθρώπων που κατοικούν σε φτωχότερες χώρες, όπου οι εμβολιασμοί είτε δεν θα έχουν καν ξεκινήσει, είτε θα προχωρήσουν πολύ πιο αργά, και η δεύτερη έναντι των ατόμων νεαρής ηλικίας που θα είναι και οι τελευταίοι χρονικά που θα εμβολιαστούν δεδομένης της μικρότερης ευαλωτότητάς του έναντι της Covid-19.
Καίριας σημασίας είναι αναμφισβήτητα το ζήτημα της προστασίας των ευαίσθητων προσωπικών ιατρικών δεδομένων.
Οι The Commons Project, IBM, καθώς και ο οργανισμός Linux Foundation (μέσω του προγράμματος Linux Foundation Public Health που στοχεύει στην τεχνολογική συνδρομή των υγειονομικών αρχών παγκοσμίως στη μάχη έναντι του κορωνοϊού), αναφέρουν πως η διασφάλιση του απορρήτου βρίσκεται στο επίκεντρο των πρωτοβουλιών τους στον τομέα της ανάπτυξης των εν λόγω εφαρμογών.
Η IBM επισημαίνει ότι επιτρέπει στους χρήστες να ελέγχουν και να συναινούν στη χρήση των στοιχείων που αφορούν στην υγεία τους και παράλληλα τους επιτρέπει να επιλέγουν την έκταση των πληροφοριών που θέλουν να παρέχουν στις Αρχές.
Την ίδια στιγμή, πρόκληση σε επίπεδο σχεδιασμού των εφαρμογών συνιστά και το πώς θα αποτυπώνεται ο βαθμός αποτελεσματικότητας των διαφορετικών εμβολίων έναντι του κορωνοϊού που έχουν εγκριθεί και ήδη χορηγούνται ή επίκειται να λάβουν προσεχώς το «πράσινο φως» των αρμόδιων φορέων.
Δεδομένου ότι τα εμβόλια παράγονται από ποικίλες εταιρείες σε αρκετές χώρες και βρίσκονται σε διαφορετικά στάδια ανάπτυξης, υπάρχουν πολλές μεταβλητές τις οποίες θα πρέπει να λάβουν υπόψη οι προγραμματιστές, όπως σημειώνεται στο ρεπορτάζ του CNNi.

«Ένα σημείο εισόδου -είτε είναι σύνορα, είτε χώρος συνάθροισης- θα θέλει να ‘γνωρίζει’ εάν κάνατε το εμβόλιο της Pfizer, το ρωσικό, το κινεζικό ή κάποιο άλλο, ώστε να αποφασίσει αναλόγως» αναφέρει ο Τόμας Κράμπτον του The Commons Project.

Η διακύμανση μπορεί να είναι σημαντική: Το εμβόλιο που έχει αναπτυχθεί από την κινεζική Sinopharm, ενδεικτικά, έχει ποσοστό αποτελεσματικότητας 86%, ενώ τα εμβόλια των Pfizer/BioNTech και της Moderna έχουν αποτελεσματικότητα γύρω στο 95%.
Παράλληλα, δεν είναι σαφές ακόμη πόσο αποτελεσματικά είναι τα εμβόλια στη διακοπή της αλυσίδας μετάδοσης του ιού, όπως αναφέρει η Δρ Τζούλι Περσονέτ, λοιμωξιολόγος στο Πανεπιστήμιο Στάνφορντ. Συνεπώς, ενώ ένα ψηφιακό διαβατήριο θα επιβεβαιώνει ότι κάποιος έχει κάνει το εμβόλιο, ίσως να μην αποτελεί εγγύηση ότι μπορεί να παραστεί με ασφάλεια σε μία εκδήλωση ή να επιβιβαστεί σε πτήση.

«Ακόμη δεν γνωρίζουμε εάν οι εμβολιασθέντες μπορούν να μεταδώσουν τη λοίμωξη ή όχι» δηλώνει η ίδια στο CNN Business. Και προσθέτει ότι «έως ότου αυτό αποσαφηνιστεί, δεν θα γνωρίζουμε εάν τα ‘διαβατήρια’ θα είναι αποτελεσματικά».

Πάντως, ο Μπράιαν Μπέλεντορφ, εκτελεστικός διευθυντής του Linux Foundation, εκτιμά ότι η υιοθέτηση των ψηφιακών διαβατηρίων εμβολίου δεν θα αργήσει και μία γκάμα σχετικών εφαρμογών, που θα μπορούν να επικοινωνούν μεταξύ τους, θα είναι «ευρέως διαθέσιμη» εντός του πρώτου εξαμήνου του 2021.
To Linux Foundation συνεργάζεται με την Πρωτοβουλία Covid-19 Credentials, στην οποία μετέχουν περισσότεροι από 300 εκπρόσωποι οργανισμών από όλο τον κόσμο, καθώς και με την IBM και το CommonPass, με στόχο την ανάπτυξη σειράς καθολικών προδιαγραφών για τις ανάλογες εφαρμογές ψηφιακών διαβατηρίων.
Δίνοντας το γενικό στίγμα, ο Μπράιαν Μπέλεντορφ δηλώνει: «Εάν είμαστε επιτυχείς, θα πρέπει να μπορείτε να πείτε: Έχω ένα πιστοποιητικό εμβολίου στο κινητό μου που έλαβα όταν εμβολιάστηκα σε μία χώρα, που διαθέτει τις δικές τις πρακτικές υγειονομικής διαχείρισης, και το οποίο χρησιμοποιώ για να επιβιβαστώ στο αεροπλάνο προς μία άλλη χώρα. Μετά, επιδεικνύω σε αυτή τη χώρα διαπιστευτήρια εμβολιασμού για να πάω σε μία συναυλία σε εσωτερικό χώρο για την οποία η είσοδος περιοριζόταν μόνο σε όσους είχαν κάνει το εμβόλιο».