Βλέπουμε τα ελληνικά αγάλματα έγχρωμα για πρώτη φορά – «Για κάποιους θα είναι σοκ»

Περπατώντας στις αίθουσες με τα ελληνικά γλυπτά των περισσότερων μουσείων ανά τον κόσμο, βλέπουμε το ένα βάθρο μετά το άλλο με λευκά, μαρμάρινα αγάλματα και μάτια χωρίς όραση, που δεν κοιτάζουν πουθενά. Δεν φτιάχτηκαν, όμως, έτσι τα αγάλματα εξ αρχής.

Μια νέα έκθεση στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης εντυπωσιάζει με τα βαμμένα σε φανταχτερά χρώματα ελληνικά αγάλματα.

«Για κάποιους θα είναι σοκ», δήλωσε ο Max Hollein, ο διευθυντής του μουσείου. «Αλλά πρέπει να καταλάβει κανείς ότι η σημερινή, “ασβεστωμένη” εικόνα μας για την ελληνική και ρωμαϊκή αρχαιότητα είναι λανθασμένη. Είναι ψευδής».

Η γνώση ότι τα ελληνικά και ρωμαϊκά γλυπτά ήταν έντονα ζωγραφισμένα δεν είναι καινούργια. Σε μια γκαλερί, υπάρχει μια υδατογραφία με τμήματα της Ακρόπολης όταν ανασκάφηκε το 1888 – είναι σαφές ότι τα αρχιτεκτονικά τμήματα βγήκαν από το έδαφος ζωηρά χρωματισμένα. Και σε μουσεία σε όλο τον κόσμο, «υπονοούμενα χρώματος» παραμένουν σε αγάλματα από την αρχαιότητα.

Ωστόσο, με κάποιο τρόπο, αυτή η γνώση χάθηκε. Ο Vinzenz Brinkmann, επικεφαλής του Τμήματος Αρχαιοτήτων της Συλλογής Γλυπτών Liebieghaus στη Φρανκφούρτη, δήλωσε ότι όταν άρχισε να ερευνά την πολυχρωμία πριν από 40 χρόνια, «κανείς δεν ενδιαφερόταν γι’ αυτό για χρόνια, κανείς δεν συνέλεγε τα σαφώς ορατά στοιχεία. Εκτός από εμένα. Συγκέντρωνα τα στοιχεία σαν μια συλλογή γραμματοσήμων».

Ο Brinkmann και η σύζυγός του, η αρχαιολόγος Ulrike Koch-Brinkmann, ερεύνησαν τις ανακατασκευές τους χρησιμοποιώντας φωτογραφική και φασματοσκοπική τεχνολογία. Επίσης, εξέτασαν όσα περισσότερα αρχαία έργα τέχνης από συλλογές σε όλο τον κόσμο μπορούσαν να βρουν στα χέρια τους.
Ένα από τα έργα για τα οποία είναι πιο περήφανοι είναι η ανακατασκευή μιας σφίγγας στη συλλογή του Met. Η σφίγγα, που ανήκει περίπου στο 530 π.Χ. ανατέθηκε σε έναν γλύπτη της εποχής από τους γονείς ενός νεαρού άνδρα που είχε πεθάνει και, αρχικά, ήταν τοποθετημένη ψηλά σε ένα βάθρο.

«Το χρώμα μεταφέρει πολλές πληροφορίες, και όταν το βλέπεις από απόσταση, βοηθάει πραγματικά στην αναγνώριση των διαφόρων χαρακτηριστικών», δήλωσε ο Seán Hemingway, επικεφαλής επιμελητής του τμήματος ελληνικής και ρωμαϊκής τέχνης του Met. «Επίσης, πολλά από αυτά τα γλυπτά βρίσκονταν σε εξωτερικούς χώρους και στην Ελλάδα με τον πολύ δυνατό, λαμπερό μεσογειακό ήλιο, χρειάζεσαι αυτά τα έντονα χρώματα, γιατί αυτά σιγά-σιγά αποδυναμώνονται, ξεπλένονται».

«Οι Έλληνες ήταν σπουδαίοι παραμυθάδες», λέει «και αυτά τα γλυπτά συχνά τοποθετούνταν σε ναούς για τους θεούς. Όταν τα έβλεπαν οι άνθρωποι καταλάβαιναν αμέσως τα διάφορα νήματα της ιστορίας και του μύθου στα οποία παρέπεμπαν. Όπως η Σφίγγα, που είναι η μορφή του φύλακα. Υπάρχει εκείνη η περίφημη ιστορία της σφίγγας στο σταυροδρόμι που έπρεπε ο περαστικός να απαντήσει στις ερωτήσεις – και αυτή η σφίγγα στεκόταν πάνω σε μια στήλη. Οπότε όποιος έβλεπε αυτή τη σφίγγα θα σκεφτόταν “αυτό το επικίνδυνο πλάσμα που μπορεί να σε σκοτώσει και μπορεί να σου μιλήσει”».

Οι δεκαεπτά ελληνικές και ρωμαϊκές ανακατασκευές είναι τοποθετημένες κοντά στα αρχικά αγάλματα στις αίθουσες και εκτείνονται από την πρώιμη εποχή του χαλκού έως τον δεύτερο αιώνα μ.Χ. Περιλαμβάνουν δύο χάλκινες φιγούρες μετά από έναν αγώνα πυγμαχίας, με τις πληγές βαμμένες κόκκινες και τα μάτια τόσο ρεαλιστικά που θα μπορούσε κανείς να φανταστεί ότι κοιτάζουν πραγματικά ο ένας τον άλλον.

Οι Έλληνες έμαθαν εικαστικές τεχνικές από την Αίγυπτο, τη Μεσοποταμία και την Ασία. «Στο τελικό σημείο αυτής της εξέλιξης, έμαθαν πώς να εξαπατούν το ανθρώπινο μάτι», δήλωσε ο Brinkmann. «Γνωρίζουμε από γραπτές πηγές ότι τα χάλκινα γλυπτά αυτής της περιόδου εκλαμβάνονταν ως υπερρεαλιστικά. Συχνά οι άνθρωποι έφταναν σε αυτά τα αγάλματα στα ελληνικά ιερά και δεν ήξεραν ακριβώς – μου μιλάει αυτό; Θα σηκωθεί αυτό; Ή μήπως είναι απλώς χάλκινο;»

*Η έκθεση Chroma θα εκτίθεται στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης μέχρι τον Μάρτιο του 2023.