Συμβιβαστές: Οι άξιοι άντρες που γλίτωναν τους Κρητικούς από βεντέτες

Η παλιά Κρήτη δεν μπορεί να συγκριθεί με την σημερινή. Πολλά στοιχεία πράγματι είναι κοινά, αλλά ιδιαίτερα οι μεγαλύτεροι σε ηλικία συμφωνούν πως αυτό που έχει αλλάξει περισσότερο από όλα είναι η ίδια η κοινωνία. Οι σχέσεις των ανθρώπων σε τοπικό επίπεδο που φαίνεται να έχουν χάσει τις τόσο μα τόσο σημαντικές αξίες που είχαν μέχρι το πρόσφατο παρελθόν. Οι τελευταίοι «συμβιβαστές» που ασκούν ακόμη το λειτούργημα των «σασμών» στο νησί το ομολογούν και οι ίδιοι…

Γράφει ο Αντώνης Τσαλίκης για το Daynight.gr

Πριν από αρκετές δεκαετίες στην Κρήτη, ο κόσμος ήταν σε μεγάλο βαθμό αμόρφωτος και με νοοτροπία που δεν βοηθούσε πάντα την ύπαρξη καλών σχέσεων. Ο τρόπος που σκέφτονταν ορισμένοι κάποιες φορές ήταν ακριβώς ο λόγος που προκαλούνταν έντονες διαφωνίες και όχι σπάνια περιστατικά βίας σε χωριά και πόλεις. Οι γνωστές σε όλους Κρητικές βεντέτες άλλωστε είναι το κοινωνικό φαινόμενο που επιβεβαιώνει την σοβαρότητα των γεγονότων όταν μια κατάσταση έβγαινε εκτός ελέγχου.

Σε μια εποχή που η κοινή λογική και η ηρεμία δεν κυριαρχούσαν εύκολα, η επιβολή του νόμου δεν ήταν το ίδιο ισχυρή με σήμερα σε κάθε άκρη του νησιού και οι λύσεις δεν επιδιώκονταν πάντα στα δικαστήρια, κάποια άλλη βοήθεια ήταν απαραίτητη. Η βοήθεια που οπωσδήποτε χρειαζόταν για να λυθούν διαμάχες και κάθε είδους κρίσεις στις τοπικές κοινωνίας ερχόταν από τους «συμβιβαστές».

Ποιοι ήταν οι συμβιβαστές στη Παλιά Κρήτη

Οι συμβιβαστές που λεγόταν και αλλιώς μεσίτες, μεσολαβητές ή διαμεσολαβητές, δεν ήταν άτομα αρμόδια από κάποια δημόσια αρχή για να προσφέρουν λύσεις σε προβλήματα. Ήταν και οι ίδιοι μέλη της τοπικής κοινωνίας και πολύ συχνά πραγματικά συγχωριανοί. Επρόκειτο για άξιους άνδρες συνήθως μεγαλύτερη ηλικίας που ο βίος τους μέχρι τότε προκαλούσε σεβασμό και εμπιστοσύνη. Ήταν άτομα με υψηλή αίσθηση της ηθικής και της κοινωνικής δικαιοσύνης που μπορούσαν να «σάσουν» (φτιάξουν) τα όποια προβλήματα ανέκυπταν μεταξύ συγγενών, γνωστών σε μία περιοχή κ.α.

Με σταθερή πορεία εντός των τοπικών κοινωνιών, οι συμβιβαστές μπορούμε να πούμε πως προκύπτανε χωρίς καμία συγκεκριμένη διαδικασία ή τυπικό θεσμό. Η ζωή η ίδια κατά κάποιο τρόπο έστρεφε όσους ανησυχούσαν για επικίνδυνες εξελίξεις προς τα άτομα αυτά. Όταν ένιωθαν ότι μπορούσε να γίνει κάποιο κακό στον τόπο τους ανάμεσα σε συγχωριανούς που βρίσκονταν σε κόντρα, οι ντόπιοι έψαχναν απευθείας εκείνους που μπορούσαν να βοηθήσουν με την προσωπικότητα τους και το ευρέως αποδεκτό κύρος τους.

Με την πάροδο των ετών βέβαια σε κάθε περίοδο, ορισμένοι συμβιβαστές ξεχώριζαν για την προσωπικότητα τους και την εξαιρετική ικανότητα να γλιτώνουν τους Κρητικούς από αιματηρές βεντέτες και έχθρες που θα κράταγαν χρόνια. Οι συγκεκριμένοι άνδρες αλλά και γυναίκες όπως είναι γνωστό σε ορισμένες περιοχές, διατηρούσαν τον ρόλο του ενεργό για δεκαετίες και πάντα ήταν διαθέσιμοι να προσφέρουν για το καλό του τόπου τους. Σε κάθε άκρη της Κρήτη οι κάτοικοι θα γνωρίζουν από ιστορίες κάποιον αν και τα τελευταία χρόνια στην σύγχρονη εποχή είναι όλο και λιγότεροι!

Ο σπουδαίος ρόλος των συμβιβαστών

Ο ρόλος των συμβιβαστών ήταν κρίσιμος και εξετάζοντας πολλές τέτοιες υποθέσεις διαμαχών στην Κρήτη, πραγματικά σπουδαίος για την καθημερινή ζωή των κατοίκων. Εκεί που δεν μπορούσε το κράτος να βρει λύσεις, το κατάφερναν με απόλυτη εχεμύθεια και προσεκτική διαπραγμάτευση οι συμβιβαστές…

Χωρίς αμφιβολία είναι εκατοντάδες οι βεντέτες που γλίτωσαν τα χωριά του νησιού χάρη στην πολύτιμη συμβολή των συμβιβαστών. Των άξιων αυτών Κρητικών που έβρισκαν την κατάλληλη λύση ώστε κάθε πλευρά να νιώσει ικανοποιημένη από την εξέλιξη της εκάστοτε υπόθεσης.

Δεν ήταν βέβαια πάντα ιδανική η κατάληξη των προσπαθειών τους, αλλά στις πλειονότητα των περιπτώσεων που υπήρχαν έντονες διαφορές, ήταν τόσο ικανοποιητική όσων χρειαζόταν για να περιοριστεί ο κίνδυνος περαιτέρω άσχημων γεγονότων. Ακόμη και αν κάποιο από τα μέρη της συμφωνίας είχε μείνει με κάποιο παράπονο, ο όρκος που έδιναν στον συμβιβαστή και ευρύτερα στην τοπική κοινωνία, κρατούσε για τα καλά για χρόνια.

Επιπλέον από την επίλυση των διαμαχών που προκύπταν, οι συμβιβαστές ήταν εκείνοι που επίσης κατάφερναν να «χτίσουν» τις βάσεις σχέσεων φιλίας ή και κουμπαριάς που ήταν τόσο δυνατή όσο ακόμη και συγγενικές σχέσεις. Δεν είναι άλλωστε τυχαία η φράση πως «οι αδελφοχτοί ήταν ανώτεροι και από αδέρφια!

Η λαογραφία της Κρήτης τον περασμένο αιώνα έχει να επιδείξει πολλές τέτοιες ιστορίες που ένας τσακωμός μετατράπηκε με διαμεσολάβηση άξιων ανθρώπων σε εξαιρετικές σχέσεις για δεκαετίες. Σχέσεις που σεβάστηκε η κάθε πλευρά και ακολούθησαν ακόμη και οι επόμενες γενεές.