Η ιστορία του χωριού Τριόδι (Triodi) στον Αη Βασίλη | ΦΩΤΟ

Το όνομα αυτό,που σήμερα σώζεται ως τοπωνύμιο -το Τριγιόδι- , είναι γνωστό εδώ και πέντε τουλάχιστον αιώνες και είναι λέξη σύνθετη οι (τρεις+οδοί),δηλαδή το τρίστρατο.  Το τοπωνύμιο βρίσκεται στη δυτική, νοτιοδυτική πλευρά της κτηματικής περιφέρειας του Κισσού, νοτιότερα από το ύψωμα Κούπος, έχει ήπιο κλίμα και μεσημβρινό προσανατολισμό και πρόκειται για μεγάλη, καλλιεργήσιμη και αρκετά γόνιμη έκταση. Ένα μέρος της μάλιστα είναι αρδευόμενο από την πηγή Καλλεργιανή.  Το τοπωνύμιο επεκτείνεται και δυτικότερα, μέσα στα όρια της κτηματικής περιφέρειας του Σπηλίου (Σπηλιανό Τριγιόδι) και νότια στην κτηματική περιφέρεια των Ακτούντων, (Ακτουδιανό Τριγιόδι).

Η θέση τώρα του χωριού ήταν πάνω ακριβώς στον κεντρικό δρόμο της εποχής εκείνης, με τον οποίο συνδεόταν τα χωριά της νότιας πλευράς του Κέντρους με το Σπήλι και το Ρέθυμνο. Σήμερα σώζονται μόνο ελάχιστα χαλάσματα. Με αφετηρία τώρα το Τριόδι υπήρχαν οι τρεις δρόμοι, που οδηγούσαν:  ανατολικά προς τον Κισσό, δυτικά προς το Σπήλι και νότια προς τ’ Ακτούντα.  Είναι προφανές ότι, το σημερινό τοπωνύμιο προέκυψε από το όνομα που είχε  το χωριό Τριόδι.

Για την ύπαρξή του  έχομε σήμερα στη διάθεσή μας κάποιες γραπτές ιστορικές μαρτυρίες, που είναι:

1. Η απογραφή του πληθυσμού της Κρήτης το έτος 1583 από τον Πέτρο Καστροφύλακα αναφέρει το χωριό (Triodi) με  29  κατοίκους ( 7 άνδρες, 12 γυναίκες, 9 παιδιά και 1  γερο- ντα).
2. Στην απογραφή των χωριών και οικισμών της Κρήτης από το Φραντζέσκο Μπασιλικάτα  το έτος 1630 αναφέρεται και το Τριόδι Troddi .
3. Το Τριόδι επίσης αναφέρεται και το έτος 1633 και είναι μεταξύ των χωριών που ήταν υπο-χρεωμένα να επανδρώνουν τη σκοπιά  στον Άι Βλάση στα Σακτούρια. Τα υπόχρεα χωριά ήταν ο Κισσός, το Δουμεργιό, ο Πλατανές, η Κρύα Βρύση, οι Γέροντες, ο Κάτω Κέρας, ο Άι Βλάσης και το Τριόδι. Είχε πέντε σκοπούς και υπεύθυνος ήταν ο Μιχελής Τρουλλινός.
4.  Αναφορά στο χωριό Τριόδι γίνεται επίσης σε δύο νοταριακά έγγραφα από το νοτάριο (συμβολαιογράφο) Τζώρτζη Τρωίλο. Στη με αριθμό  12/ 8-2-1589 πράξη του αναφέρει, ότι ο παπά Κωνσταντίνος Τρουλλινός από το Τριόδι παραβρέθηκε ως μάρτυρας στη σύνταξη της διαθήκης του Δομίνικου Μουδάτσου από το Σπήλι. Το δεύτερο είναι η με αριθμό 16/17-6-1589 πράξη του, η οποία αναφέρει ότι ο Νικόλαος Τρουλλινός κάτοικος του χωριού Τριόδι, δηλώνει πως εξοφλήθηκε από τον επίτροπο του πεθερού του Μιχαήλ Τζίμπλη.

Από το έτος 1633 και εντεύθεν δεν έχομε άλλη γραπτή μαρτυρία για την ύπαρξη του χω-

ριού αυτού, ούτε αναφέρεται στα κατάστιχα του λεπτομερέστατου Οθωμανικού Κτηματολογίου του έτος 1670.  Είχε μεσολαβήσει στο μεταξύ η κατάκτηση της Κρήτης από τους Τούρκους και κατά τα έτη 1645 – 46 φαίνεται ότι το χωριό εγκαταλείφθηκε.  Οι κάτοικοί του, σύμφωνα με  την παράδοση, εγκατέλειψαν το Τριόδι και εγκαταστάθηκαν μόνιμα πια στο χωριό Ακτούντα.

Τοπική παράδοση πάντως μέχρι τις μέρες μας, κοινή σε Ακτούντα, Κισσό και τη γύρω περιοχή, αναφέρει ότι, το χωριό Ακτούντα δημιουργήθηκε από τους κατοίκους του χωριού Τριόδι, οι οποίοι εγκατέλειψαν τη θέση αυτή για διάφορους λόγους, επέλεξαν θέση υψηλότερη και ασφαλέστερη και μετακόμισαν. Έτσι δημιουργήθηκε το χωριό Ακτούντα.   Ωστόσο το ενδεχόμενο της δημιουργίας των Ακτούντων από το Τριόδι απορρίπτεται από την απογραφή Καστροφύλακα, στην οποία αναφέρονται τ’ Ακτούντα με  133  κατοίκους, έναντι  29  στο Τριόδι. Τ’ Ακτούντα ωστόσο φαίνεται ότι είναι χωριό αρκετά παλαιότερο, όπως μαρτυρούν διάφορα αρχαιολογικά ευρήματα, αλλά και το ίδιο το όνομά του, που κατατάσσεται από την Εταιρία Κρητικών Ιστορικών Μελετών μεταξύ εκείνων τα οποία έχουν ιδιαιτέρως  αχα ι κό χαρακτήρα και προκαλούν το θαυμασμό. Τέτοια χωριά στον Αη Βασίλη είναι οι Μέλαμπες, τ’ Ακτούντα, ο Κισσός, ο Άρδακτος και ο Φοίνικας.

Το συμπέρασμα που μπορούμε αβίαστα να βγάλουμε απ’ όλα αυτά είναι ότι, η περιοχή Τριγιόδι στα χρόνοα της ύστερης Ενετοκρατίας όχι μόνο ανήκε στη κτηματική περιφέρεια των Ακτούντων, αλλά και ιδιοκτησιακά ανήκε εξ’ ολοκλήρου σε Ακτουδιανούς.  Τότε κάποιοι από τους  ιδιοκτήτες γης, είτε για λόγους οικονομίας χρόνου, λόγω απόστασης, είτε λόγω αντιξοοτήτων κατά

τη χειμερινή περίοδο, που έπρεπε να διασχίζουν πρωί – βράδυ τον κατερχόμενο από το Οροπέδιο

Γιούς Κάμπο ορμητικό Διχαλοπόταμο, αποφάσισαν και εγκαταστάθηκαν μόνιμα στο Τριόδι, ιδρύοντας το μικρό αυτό χωριό. Το φαινόμενο αυτό εξ’ άλλου ήταν γενικευμένο στα χρόνια της ύστερης Ενετοκρατίας στην περιοχή και έχομε για παράδειγμα  τα μετόχια Λάππας και Κουμεδιανά  στο Σπήλι, το Μαυρίκη, τη Λαγκά και το Λάκκο στη Μουρνέ, τα Δαριβιανά στο Φτερέα και τόσα άλλα.

Οι Τούρκοι, αφού εδραίωσαν την εξουσία τους στην Κρήτη, γύρω στο  1670, άρχισαν να  ιδιοποιούνται δια της βίας όλες τις εύφορες περιοχές.  Κάπως έτσι έγινε και με το Τριγιόδι.   Από φιλευσπλαχνία (!!!), λέει πάλι η παράδοση, άφησαν τότε  μία και μοναδική ρίζα ελιάς, απ’ όλο το Τριγιόδι, στην ιδιοκτησία του παπά, για να μην πεθάνουν τάχατες (!!!) τα παιδιά του από την πείνα . Η ελιά αυτή σώζεται μέχρι σήμερα και  βρίσκεται έξω ακριβώς από την εκκλησία του οικισμού, ενώ αυτή μετά την εγκατάλειψή της  -άγνωστο πότε- ερειπώθηκε.  Ο τελευταίος Τούρκος ιδιοκτήτης του Τριγιοδού  ήταν ο φανατικός Τουρκοκρητικός, τσιφλικάς και αξιωματούχος  από τον Κισσό Μουσταφάς, τον οποίο σκότωσε ο τουρκομάχος Στεφανής Σταματάκης από την Καρέ Ρεθύμνου στις 23 Ιουνίου 1892, στη θέση Μελισσουργάκι, λίγο μετά τη διέλευσή του από το Διχαλοπόταμο προς το Τριγιόδι. Τα παιδιά και η χήρα του Μουσταφά εγκατέλειψαν τότε τον Κισσό και εγκαταστάθηκαν στο Ρέθυμνο.  Πούλησαν τα υπάρχοντά τους  και φυσικά και το τσιφλίκι στοΤριγιόδι, το οποίο αγόρασαν κυρίως Κισσανοί,  αλλά  και Ακτουδιανοί και Βαθιανοί.

Σε  κοντινή τώρα απόσταση,  ΝΑ του οικισμού, υπάρχει η εκκλησία η οποία κάλυπτε τις θρησκευτικές ανάγκες των κατοίκων του χωριού και ο χώρος γύρω από αυτήν χρησιμοποιήθηκε ως κοιμητήριο. Υπάρχουν μαρτυρίες ότι υπάρχουν τάφοι γύρω της. Η εκκλησία αυτή ωστόσο έχει τη δική της ιστορία, όπως μου διηγήθηκε ο Νικόλαος Χαρ. Ανυφαντάκης (1900-1985), παππούς μου από τη μητέρα μου, που σε σχετική συζήτηση μου ανάφερε τα εξής:

• Την εκκλησία στο Τριγιόδι τη θυμούμαι ως παιδί χαλασμένη, Ήτανε ένας σωρός από πέτρες ωστόσο όμως ξεχώριζε ολοκάθαρα το σχήμα και το κουβούκλιο του ιερού της. Όσοι γυρίσαμε από την Μικρά Ασία το 1922-23 μαζί με άλλους νέους από τον Κισσό, πήραμε την πρωτοβουλία να την ξαναφτιάξομε.  Άλλοι πρόσφεραν  χρήματα και άλλοι προσωπική εργασία και η εκκλησία ξανακτίστηκε πάνω στα παλιά θεμέλια  με το ίδιο σχήμα. Δε γνώριζε όμως κανείς από εμάς σε ποιόν άγιο ήταν αφιερωμένη πριν, ούτε κανείς από τους ηλικιωμένους κατοίκους του  Κισσού μπόρεσε να μας δώσει απάντηση σ’ αυτό. Αποφασίσαμε τότε να αφιερώσουμε την εκκλησία προκειμένου  να τιμάται κάποιος ντόπιος άγιος. Έτσι διαλέξαμε και την αφιερώσαμε στον Όσιο Νικόλαο τον Κουρταλιώτη.

Σήμερα η εκκλησία  ανήκει στην ενορία Κισσού, μένει εκεί ως αδιάψευστος μάρτυρας να μας υπενθυμίζει τον οικισμό Triodi και λειτουργείται κάθε χρόνο την 1η Σεπτεμβρίου.

Πηγή: rethemnosnews.gr