Κρητική Διατροφή: Η αλλοίωση των τελευταίων δεκαετιών

Όλοι όσοι ασχολούνται με την διατροφολογία και ευρύτερα με την υγεία, γνωρίζουν τα τεράστια οφέλη της κρητικής διατροφής στον ανθρώπινο οργανισμό. Τα συστατικά της κρητικής κουζίνας αποτελούν επιστημονική αναφορά προς την βελτίωση της καθημερινή διατροφής αλλά και επίσης της αντιμετώπισης προβλημάτων υγείας.

Βάση των παραπάνω διαπιστώσεων είναι η όπως αναφέρεται “κλασική” κρητική διατροφή η οποία περιελάμβανε δημητριακά, αυγά, τυρί, μαύρο ψωμί, φρούτα, λαχανικά, όσπρια, ελαιόλαδο, ψάρι, κοτόπουλο και κόκκινο κρέας μια φορά το μήνα ενώ συνοδευόταν από καθημερινή άσκηση (κυρίως χειρωνακτικές εργασίες) και αρκετό περπάτημα. Επιπλέον, πάνω από το 60% των ανδρών της Κρήτης μέχρι την δεκαετίες του 1960-1970, τηρούσαν αυστηρά τις νηστείες της Εκκλησίας και δεν έτρωγαν δηλαδή κρέας, γαλακτοκομικά και αυγά για περίπου 180 ημέρες το χρόνο. Συνεπώς απέφευγαν κατηγορίες αγαθών που είναι επιβαρυντικές σε μεγάλες ποσότητες και συχνότητα, και οδηγούνταν στο φρέσκο ψάρι και τα θαλασσινά που επιτρέπονται σε όλες τις νηστείες.

Σύμφωνα με στοιχεία επιστημονικών μελετών, το 1960, οι άνδρες ηλικίας 40 έως 60 χρονών στην Κρήτη, είχαν το χαμηλότερο βάρος και δείκτη μάζας σώματος σε σύγκριση με άλλους πληθυσμούς. Επίσης, υπήρχαν στο νησί είχαν τα λιγότερα κρούσματα στον τομέα των καρδιαγγειακών παθήσεων και αιφνίδιων θανάτων.

Τα παραπάνω τόνισε ο ομότιμος καθηγητής Κλινική Προληπτικής Ιατρικής & Διατροφής της Ιατρικής Σχολής του πανεπιστημίου Κρήτης, Αντώνης Καφάτος, μιλώντας σε διάλεξη του Ινστιτούτου Δημόσιας Υγείας του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδας, με θέμα «Παραδοσιακή διατροφή της Κρήτης σε αντίθεση με τη δυτική διατροφή στους Δείκτες Παιδικής Παχυσαρκίας». «Πράγματι, σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες η παραδοσιακή κρητική διατροφή αποτελεί διαχρονικά, ασπίδα για τον ανθρώπινο οργανισμό στην πρόληψη των ασθενειών» ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ. Καφάτος, προσθέτοντας ωστόσο, ότι «δυστυχώς στις μέρες μας τα πράγματα έχουν αλλάξει και η χώρα μας, μαζί με την Κρήτη, κατέχουν την πρώτη θέση σε παγκόσμιο επίπεδο στην παιδική παχυσαρκία».

Όπως εξήγησε ο κ. Καφάτος, αυτό συμβαίνει γιατί οι Κρητικοί, παρασυρμένοι από τον δυτικό τρόπο διατροφής, ξέχασαν την παραδοσιακή διατροφή των προγόνων τους, ενώ ταυτόχρονα σήμερα ασκούνται πολύ λιγότερο σε καθημερινή βάση. Μάλιστα, η Κρήτη «κινδυνεύει να βουλιάξει» κάτω από το βάρος των κατοίκων της, καθώς μετά από 45 χρόνια, δηλαδή το 2005, οι άνδρες της Κρήτης της ίδιας ηλικίας, 40-60 χρόνων, είχαν 20 κιλά περισσότερο σωματικό βάρος, σε σύγκριση με τους άνδρες της ίδιας ηλικίας το 1960…

Με αφετηρία περίπου τα μέσα της δεκαετίας του 1960 και περισσότερο έντονα από τη δεκαετία του 1980, οι κρητικοί άρχισαν να αλλάζουν διατροφικές συνήθειες και να προσεγγίζουν σταδιακά όλο και περισσότερο το διατροφικό πρότυπο των χωρών του δυτικού κόσμου. Κύρια αίτια αυτής της αλλοίωσης είναι η μεταβολή στην οικονομία, τα εισοδήματα, στον τρόπο παραγωγής και διανομής προϊόντων, αλλά και τον νεότερο τρόπο ζωής . Η ίδια γενιά που απολάμβανε τα οφέλη των κρητικών αγαθών, χάλασε τη διατροφή της όταν απέκτησε εισοδήματα, παρασυρόμενη από το «στερητικό διατροφικό της σύνδρομο».

Χαλάρωσε μπορούμε να πούμε η στενή σχέση που υπήρχε για αιώνες ανάμεσα στους κρητικούς και τη γη-φύση. Εξασθένησε και σε αρκετές περιπτώσεις χάθηκε εντελώς η παραδοσιακή σχέση στο διατροφικό κύκλο, «από το χωράφι στο τραπέζι». Η κρητική οικογένεια δε στηρίζεται πλέον αποκλειστικά στα προϊόντα της κρητικής γεωργίας. Η Κρητική γεωργία δε δίνει όλα τα χρειαζούμενα για τη διατροφή αλλά μέρος τους. Διαφοροποιήθηκε η τροφοδοσία του νοικοκυριού. Το αυτοσυντηρούμενο αγροτικό νοικοκυριό κατέρρευσε. Το αντιπροσωπευτικό κρητικό νοικοκυριό από αγροτικό που ήταν στο παρελθόν, έγινε αστικό και όπως είδαμε παραπάνω με στοιχεία, η αλλοίωση αυτή αποτελεί μια πραγματικά αρνητική εξέλιξη που θα πρέπει να αντιμετωπιστεί όσο είναι ακόμη εφικτό.

Η “συνταγή” της επιτυχίας για μία υγιεινή διατροφική καθημερινότητα, υπήρχε για αιώνες και μπορεί να βρεθεί ακόμη και σήμερα στα βασικά συστατικά της κλασικής κρητικής διατροφής. Εκεί πρέπει να στραφούν οι σημερινές οικογένειες προκειμένου να περιορίσουν την αλλοίωση των τελευταίων δεκαετιών που επηρεάζει άμεσα τους δείκτες υγείας.

Πηγή φωτογραφίας: blog.mantinades.gr