Γιατί πρέπει να ζηλέψουμε τα σχολεία της Ιαπωνίας; Έλληνας καθηγητής που τα ζει από μέσα απαντά

Φανταστείτε ένα σχολείο όπου οι μαθητές δεν εξετάζονται σε κανένα μάθημα μέχρι τα 10 τους χρόνια (!). Δεν στοχεύουν στην ακαδημαϊκή επιτυχία αλλά στην Παιδεία. Ετοιμάζουν μόνοι τα γεύματα τους, οι μεγαλύτεροι σερβίρουν τους μικρότερους και χωρισμένοι σε ομάδες, καθαρίζουν τάξεις, κυλικείο, εστιατόριο, μέχρι και τουαλέτες ώστε να εμπεδώσουν το αίσθημα της ισότητας, της ευθύνης και του σεβασμού στο περιβάλλον τους. Ένα σχολείο, όπου ο διευθυντής τους υποδέχεται καθημερινά, βρέξει- χιονίσει, στην εξώπορτα και με ένα τεράστιο χαμόγελο τους προτρέπει να βάλουν τα δυνατά τους και τους εύχεται καλή μέρα.

Αυτό είναι ένα τυπικό σχολείο στην Ιαπωνία στο οποίο εργάζεται τα τελευταία χρόνια ο Έλληνας εκπαιδευτικός, Στέλιος Πρεζεράκος. Η προσαρμογή στη Χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου, σε ένα τόπο τόσο ξένο και διαφορετικό περιβάλλον, σε σχέση με τα ευρωπαϊκά δεδομένα, όπως εξηγεί, δεν ήταν εύκολη υπόθεση.

Στην Ιαπωνία το άτομο υφίσταται μόνο ως μέρος του συνόλου

«Γενικά, το μυστικό για μια ομαλή προσαρμογή είναι να συνειδητοποιήσεις ότι όλες οι νόρμες (ακόμη και αυτές που φαίνονται παράλογες) δουλεύουν για να κάνουν τη ζωή της ομάδας ευκολότερη. Στην Ιαπωνία δεν υπάρχει η έννοια της μοναδικότητας όπως τη γνωρίζουμε εμείς – αντίθετα, το άτομο υφίσταται ως κομμάτι ενός ομογενούς συνόλου. Δεν υπάρχει «θέλω» αλλά «πρέπει» και αυτό είναι το μεγαλύτερο εμπόδιο για τους Έλληνες που έρχονται εδώ, μια και αισθάνονται εγκλωβισμένοι», λέει ο κ. Πρεζεράκος, ο οποίος συχνά πυκνά απαντά στις ερωτήσεις φίλων και συναδέλφων για το πώς είναι το εκπαιδευτικό σύστημα της Ιαπωνίας, πώς έχουν στήσει το πρόγραμμά τους, τι κοινωνικό στάτους έχουν οι καθηγητές και κυρίως τι διαφορά έχει από το αντίστοιχο ελληνικό.

Με μεγάλη χαρά ο Έλληνας εκπαιδευτικός στο Musashi International School στο Τόκυο δέχεται να περιγράψει μια τυπική μέρα σε ένα Ιαπωνικό σχολείο. «Οι μαθητές αρχίζουν να μαζεύονται κατά τις 8 το πρωί. Ο διευθυντής τους περιμένει στην πόρτα για να τους καλωσορίσει. Αφού βγάλουν τα παπούτσια τους και φορέσουν παντόφλες (στην Ιαπωνία δεν επιτρέπονται τα παπούτσια σε εσωτερικούς χώρους, είτε αυτοί είναι σπίτια, σχολεία, νοσοκομεία ή ταβέρνες) μπαίνουν στην τάξη. Από τις 8:30 μέχρι και τις 8.45 ο υπεύθυνος καθηγητής κουβεντιάζει μαζί τους πώς πέρασαν την προηγούμενη ημέρα και το τι θα μάθουν τη σημερινή. Και κάπως έτσι ξεκινά η πρώτη ώρα», σχολιάζει.

Μάθημα και το Σάββατο με υποχρεωτικές ομαδικές δραστηριότητες

Το διάλειμμα για σνακ είναι στις 10:15 και κρατάει είκοσι λεπτά. Το μεσημεριανό γεύμα (που είναι σχεδιασμένο από ειδικό διαιτολόγο) έρχεται στις 12 και παραδοσιακά, οι μεγαλύτεροι σερβίρουν τους μικρότερους. Στις 13:10 ξεκινά το απογευματινό μάθημα το οποίο κρατά έως τις 15:40. Όταν τελειώσει η τελευταία ώρα, οι μαθητές θα χωριστούν σε ομάδες και θα αρχίσουν το καθάρισμα του σχολείου: τάξεις, κυλικείο, εστιατόριο, μέχρι και τουαλέτες.

«Αυτό βέβαια δε σημαίνει ότι το καθάρισμα του χώρου είναι αποκλειστική ευθύνη των μαθητών: όταν το κτήριο αδειάσει, έρχονται ειδικά συνεργεία που απολυμαίνουν τον χώρο κάνοντας τη δουλειά των μαθητών μάλλον συμβολική. Όταν τελειώσουν οι καθαριότητες, αρχίζουν οι συλλογικές δραστηριότητες (κλαμπ). Υπάρχουν κλαμπ μουσικής, χορού, ηλεκτρονικών, μαγειρικής, κολύμβησης και ό,τι μπορεί κανείς να φανταστεί. Οι μαθητές είναι υποχρεωμένοι να διαλέξουν ένα κλαμπ κάθε χρόνο, γιατί αυτό βοηθά την κοινωνικοποίηση, την άμιλλα και το ομαδικό πνεύμα του σχολείου. Οι ομαδικές δραστηριότητες τελειώνουν στις 18:30 αλλά είναι εξαήμερες: οι μαθητές έρχονται στο σχολείο και το Σάββατο, συνήθως 9:00 με 12:00», λέει ο Έλληνας εκπαιδευτικός, ο οποίος δεν παραλείπει να προσθέσει ότι στην ιαπωνική κουλτούρα, το πλάσιμο των παιδιών είναι προπαντός δουλειά του δασκάλου και όχι των γονιών τους.

«Είσαι ο καθρέφτης του σχολείου και όχι του σπιτιού σου»

«Όταν πχ τσακώσουν έναν μαθητή να κλέβει ή να σπάει παράθυρα, η αστυνομία ειδοποιεί πρώτα το σχολείο και ύστερα το σπίτι του. Όταν ένας μαθητής κάνει μια αταξία εκτός σχολείου, η κοινωνία στρέφεται στους δασκάλους του οι οποίοι αναλαμβάνουν το 100% της ευθύνης. Έτσι, το μόνο διακριτικό της στολής των μαθητών είναι το σήμα του σχολείου τους και όχι το όνομά τους. Είσαι ο καθρέφτης του σχολείου και όχι του σπιτιού σου».
Τα όσα περιγράφει σίγουρα προκαλούν έκπληξη αλλά και ενδιαφέρον. Για τους Ιάπωνες ένα πετυχημένο εκπαιδευτικό σύστημα πρέπει να παρέχει Παιδεία και όχι αποκλειστικά ακαδημαϊκή επιτυχία. Στην Ιαπωνία, οι μαθητές δεν εξετάζονται σε κανένα μάθημα μέχρι τα 10 τους χρόνια διότι πιστεύουν ότι τα πρώτα χρόνια του σχολείου δεν πρέπει να ξοδεύονται σε γνώσεις αλλά για να πλάσουν τον χαρακτήρα των παιδιών. Διδάσκονται το πως να είναι ευγενικοί στους άλλους και στα ζώα, το να μοιράζονται, και το πως να είναι δίκαιοι και συμπονετικοί. Ο δάσκαλος-καθηγητής έχει πολύ υψηλό κοινωνικό στάτους ως παιδαγωγός.

Οι Ιάπωνες αποκαλούν sensei έναν γιατρό ή έναν δάσκαλο

Ο κ. Πρεζεράκος τονίζει ότι «οι εκπαιδευτικοί βρίσκονται στην ίδια θέση στην κοινωνική ιεραρχία με τους γιατρούς, αν όχι υψηλότερα. στα Ιαπωνικά. Θα αποκαλέσεις sensei έναν γιατρό ή έναν δάσκαλο γιατί οι μεν είναι υπεύθυνοι για την υγεία του σώματός σου και οι δε για την υγεία της σκέψης σου. Αυτό βέβαια οφείλεται στην απίστευτα σκληρή εκπαίδευση που πρέπει να έχει κάποιος πριν μπει στην τάξη – μια εκπαίδευση που δε σταματά ποτέ (οι καθηγητές είναι υποχρεωμένοι να παρακολουθούν τουλάχιστον 4 διδακτικά σεμινάρια κάθε χρόνο, να περνούν συχνές αξιολογήσεις, κλπ.) Με λίγα λόγια, η πλειοψηφία των κρατικών πόρων για την παιδεία ξοδεύονται στην επιμόρφωση των δασκάλων. Δυστυχώς, η Ελλάδα κάνει ακριβώς το αντίθετο».

Αυτό που πολλοί δεν γνωρίζουν είναι ότι ενώ οι Ιάπωνες μαθητές πρωτεύουν για δεκαετίες στους διεθνείς πίνακες κατάταξης, η κυβέρνηση ξοδεύει λιγότερο στην Παιδεία από οποιοδήποτε άλλο ανεπτυγμένο κράτος: η Ελλάδα ξοδεύει το 3,9% (πριν από μερικά χρόνια ήταν στο 4,6%) του ΑΕΠ στην Παιδεία, οι ΗΠΑ το 5% ενώ η Ιαπωνία μόλις το 3,3%.

Πώς «εξαφάνισαν» την πανδημία

Στην ιδιαίτερη κουλτούρα αλλά και στην Παιδεία των Ιαπώνων βασίζεται ίσως και το γεγονός ότι στη χώρα τα κρούσματα κορωνοιού έχουν σχεδόν «εξαφανιστεί». Ο Στέλιος Πρεζεράκος αναφέρεται στην παροιμιώδη καθαριότητα των Ιαπώνων. «Οι μαθητές φορούσαν μάσκες και πριν την πανδημία ενώ η κουλτούρα τους δεν έχει εκείνες τις διαχυτικές εκδηλώσεις που χαρακτηρίζουν εμάς τους Μεσογειακούς. Δεν υπάρχει χειραψία παρά μόνο υπόκλιση ενώ οι αγκαλιές και τα φιλιά θεωρούνται απαράδεκτα. Έτσι, η πανδημία πέρασε σχετικά ανώδυνα από την εκπαιδευτική κοινότητα. Το μόνο μέτρο που ίσχυσε για περίπου ένα τρίμηνο ήταν τα online μαθήματα και η ακύρωση των μαθητικών εκδηλώσεων (τελετή αποφοίτησης, εκπαιδευτικά ταξίδια, κλπ).

Εδινε συστάσεις το κράτος στην πανδημία, τις ακολουθούσαν πιστά οι Ιάπωνες

Σύμφωνα με το Ιαπωνικό σύνταγμα, το κράτος δεν μπορεί να επιβάλλει στους πολίτες να ακολουθήσουν μια οδηγία οπότε ένα υποχρεωτικό lockdown είναι αντισυνταγματικό. Αυτό που μπορεί να κάνει ο κάθε κυβερνήτης είναι «μια σύσταση» στους πολίτες οι οποίοι παραδοσιακά θα την ακολουθήσουν τυφλά. «Έτσι, οι «συστάσεις» περιορίστηκαν σε χαλαρά μέτρα όπως στο κλείσιμο των εστιατορίων, μπαρ, κλπ. μετά τις 8 το βράδυ αλλά ακόμη και αυτές οι επιχειρήσεις αποζημιώθηκαν πλουσιοπάροχα. Το πιο αποτελεσματικό βέβαια μέτρο ήταν το κλείσιμο των συνόρων σε όλους. Δε δίστασαν να οργανώσουν τους Ολυμπιακούς Αγώνες χωρίς θεατές ενώ ούτε ένας τουρίστας επισκέφτηκε τη χώρα τα τελευταία δυο χρόνια. Φανταστείτε τι αντίκτυπο θα είχε στην Ελληνική οικονομία αν για δυο χρόνια υπήρχαν μηδέν έσοδα από τον τουρισμό!», λέει χαρακτηριστικά ο Έλληνας εκπαιδευτικός, ο οποίος το 2012 αποφάσισε να εγκαταλείψει τη χώρα μας.

«Ένιωθα ξένος στην Ελλάδα. Στην Ιαπωνία κάνεις ότι θες αλλά όχι εις βάρος του διπλανού σου»

«Η ανάγκη για φυγή δεν έρχεται ξαφνικά. Δεν ξυπνάς ένα πρωί και λες «αντίο». Έρχεται ύπουλα, όπως οι σκιές το ηλιοβασίλεμα. Η ξενιτειά δεν αρχίζει όταν μπεις στο αεροπλάνο – έχει αρχίσει χρόνια πριν, στο μυαλό σου και στην καρδιά σου. Όπως αναφέρω και στο βιβλίο μου (“Ένας Έλληνας στο Edo”, εκδόσεις Memento) η δική μου ιστορία άρχισε το 2012, όταν είδα ότι η διαφορά της Ελλάδας που ήξερα και της Ελλάδας που ζούσα άνοιγε όλο και περισσότερο. Αισθανόμουν ήδη ξένος στη χώρα μου και όταν μετά από πολλές περιπέτειες βρήκα μια θέση καθηγητή στο Fukui της Ιαπωνίας, όλα πήραν τον δρόμο τους», σχολιάζει.

Σήμερα, έχει εγκλιματιστεί πλήρως στον ιαπωνικό τρόπο ζωής και την αυστηρή οργάνωση. «Η πιο κοινή κριτική που ακούω είναι ότι οι Ιάπωνες είναι «ρομποτάκια». Αυτό απέχει πολύ από την πραγματικότητα. Φανταστείτε π.χ. ότι παίζετε μια παρτίδα σκάκι. Τόσο εσείς όσο και ο αντίπαλός σας έχετε την ελευθερία να κάνετε όποια κίνηση θέλετε – πρέπει όμως πάντα να υπακούτε στους κανόνες του παιχνιδιού. Η ζωή στην Ιαπωνία είναι ακριβώς το ίδιο: μπορείς να κάνεις ό,τι σου κατέβει αλλά όχι σε βάρος του διπλανού σου», καταλήγει.

ΠΗΓΗ: iefimerida