Χρήστος Σαρτζετάκης: Το σπουδαίο ανακριτικό του έργο στην υπόθεση της δολοφονίας Λαμπράκη

Η υπόθεση της δολοφονίας του Γρηγόρη Λαμπράκη, εκτός από σοβαρό χτύπημα κατά της δημοκρατίας, στην απαρχή της πιο σκοτεινής περιόδου της σύγχρονης Ελλάδας, αποτέλεσε και έναν ξεχωριστό, ιδιαίτερα σημαντικό σταθμό στη ζωή και την καριέρα του Χρήστου Σαρτζετάκη, που έφυγε από τη ζωή τα ξημερώματα της Πέμπτης σε ηλικία 93 ετών.

Ήταν ένα από τα πιο τρανταχτά και περήφανα παραδείγματα του αδιάβλητου έργου της ελληνικής δικαιοσύνης, μία απτή απόδειξη για την ανεξαρτησία της, όπως την υπηρέτησαν από τον Ιούλιο του 1963 και μέχρι την καταδίκη των δολοφόνων ο ανακριτής -τότε- Χρήστος Σαρτζετάκης, μαζί με τον εισαγγελέα εφετών, Παύλο Δελαπόρτα.

Σε μία περίοδο βαθιάς πολιτικής κρίσης για τη χώρα (η δολοφονία Λαμπράκη οδήγησε και στην παραίτηση της κυβέρνησης Καραμανλή), κόντρα στην αστυνομική εκδοχή περί “τροχαίου δυστυχήματος”, την απόκρυψη κρίσιμων στοιχείων από τη Χωροφυλακή Θεσσαλονίκης, αλλά και τις παρεμβάσεις του εισαγγελέα του Αρείου Πάγου και μετέπειτα πρωθυπουργού της Χούντας, Κωνσταντίνου Κόλλια, πάλεψαν και πέτυχαν την απόδοση ευθυνών σε βάρος των δολοφόνων (Γκοτζαμάνη-Εμμανουηλίδη) αλλά και των ηθικών αυτουργών.

Ο Χρήστος Σαρτζετάκης, υπηρετώντας στο Πρωτοδικείο Θεσσαλονίκης, επιτέλεσε με παραδειγματική γενναιότητα το ανακριτικό του έργο στην πολύκροτη υπόθεση της δολοφονίας του βουλευτή της ΕΔΑ (Ενιαίας Δημοκρατικής Αριστεράς), χωρίς να υποκύψει σε οποιεσδήποτε πολιτικές πιέσεις.

Αμφότεροι βέβαια οι Σαρτζετάκης και Δελαπόρτας λίγα χρόνια αργότερα (1968) αποπέφτηκαν από το δικαστικό σώμα, με τον Χρήστο Σαρτζετάκη να συλλαμβάνεται δύο φορές, να φυλακίζεται και να βασανίζεται στο ΕΑΤ-ΕΣΑ, μέχρι την αποφυλάκισή του (1971).

Το ανακριτικό έργο και η πολύκροτη δίκη

Η δίκη για τη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη ξεκίνησε στις 3 Οκτωβρίου το 1966. Το ανακριτικό έργο του Χρ. Σαρτζετάκη, ωστόσο, είχε ξεκινήσει πολύ νωρίτερα, συμβάλλοντας καθοριστικά στη στοιχειοθέτηση και απόδειξη περί προμελετημένου εγκλήματος, καθώς και στην αποκάλυψη των ηθικών αυτουργών.

Τον Ιούλιο του 1963 απήγγειλε κατηγορίες για ηθική αυτουργία στην ανθρωποκτονία εκ προθέσεως εναντίον του υπομοίραρχου Εμμανουήλ Καπελώνη, διοικητή του αστυνομικού τμήματος Τριανδρίας, και του Ξενοφώντα Γιοσμά (ακροδεξιός πολιτικός, δοσίλογος επί κατοχής).

Το Σεπτέμβριο ο ανακριτής Χρήστος Σαρτζετάκης σε συμφωνία με τον εισαγγελέα Δελαπόρτα διέταξε την προφυλάκιση των ανώτατων αξιωματικών της χωροφυλακής, διαλύοντας κάθε αμφιβολία στην κοινή γνώμη για την εμπλοκή κράτους και παρακρατικών στη δολοφονία Λαμπράκη.

Στις 14 Σεπτεμβρίου, με ομοφωνία ανακριτή και εισαγγελέως κρίθηκαν προφυλακιστέοι ο υποστράτηγος Κωνσταντίνος Μήτσου, οι συνταγματάρχες Ευθύμιος Καμουτσής και Μιχαήλ Διαμαντόπουλος και ο μοίραρχος Τρύφων Παπατριανταφύλλου.

Τελικά, για τον φόνο καταδικάστηκαν οι Γκοτζαμάνης και Εμμανουηλίδης, ενώ ο Γιοσμάς καταδικάστηκε μόνο για διατάραξη της κοινής ειρήνης.

 

Στην εκδίκαση, πρόεδρος του δικαστηρίου ήταν ο εφέτης Ιωάννης Γραφανάκης και εισαγγελέας ο αντεισαγγελέας Εφετών Παύλος Δελαπόρτας.

Με βάση αυτή την ετυμηγορία των ενόρκων το δικαστήριο επέβαλε τις ακόλουθες ποινές: στον Γκοτζαμάνη κάθειρξη 11 ετών, στον Εμμανουηλίδη κάθειρξη 8½ ετών, στον Χρ. Φωκά φυλάκιση 15 μηνών, στον Ξ. Γιοσμά φυλάκιση ενός έτους. Μικρότερες ποινές -για «διατάραξιν οικιακής ειρήνης»- στους Γ. Λεονάρδο, Γ. Ντόγκα, Κ. Παραπάρα, Ο. Κοντουλέα και Ν. Παπαδόπουλο.

Αξίζει να σημειωθεί πως σημαντικό ρόλο στην ανάδειξη και διαλεύκανση της υπόθεσης διαδραμάτισαν και οι τρεις δημοσιογράφοι, Γιώργος Μπέρτσος, Γιώργος Ρωμαίος και Γιάννης Βούλτεψης. Και οι τρεις εκδιώχθηκαν ή φυλακίστηκαν, με τον Ρωμαίο μάλιστα να συναντά τον Σαρτζετάκη στις φυλακές Κορυδαλλού.

Ο “επιτελών το καθήκον μου” στο “Ζ” του Γαβρά

Η αδιασάλευτη πίστη του Χρ. Σαρτζετάκη στο ανακριτικό του έργο για την απόδοση της δικαιοσύνης και την καταδίκη των δολοφόνων του Γρ. Λαμπράκη αποτυπώθηκε και στη -σχετική με την υπόθεση- σπουδαία ταινία του Κώστα Γαβρά “Ζ”. Τον πρώην Πρόεδρο της Δημοκρατίας υποδύθηκε ο Γάλλος ηθοποιός Ζαν Λουί Τρεντινιάν.

Όσα συνέβησαν την περίοδο εκείνη, ο Χρήστος Σαρτζετάκης τα έχει περιγράψει σε παλαιότερη τηλεοπτική του συνέντευξη, ωστόσο, ακόμα η πιο αναλυτική περιγραφή περικλείεται στους δύο τόμους του βιβλίου “Επιτελών το καθήκον μου”, με στοιχεία και καταθέσεις από την υπόθεση.

Στις 21 Δεκεμβρίου του 2018 μάλιστα, ο Χρ. Σαρτζετάκης βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών για τη δημοσίευση του έργου.

 

 

Απόσπασμα από τον ρόλο του στην υπόθεση, όπως καταγράφεται στην επίσημη ιστοσελίδα του:

“Η δολοφονία εἰς τὴν Θεσσαλονίκην τὴν 22αν Μαΐου 1963 τοῦ βουλευτοῦ τῆς ἀριστερᾶς Γρηγορίου Λαμπράκη προεκάλεσε συγκίνησιν καὶ ἀγανάκτησιν εἰς τὴν ῾Ελλάδα, ἀλλὰ καὶ σάλον διεθνῶς. Διότι ἐπρόκειτο περὶ μιᾶς καταδήλως πολιτικῆς δολοφονίας. Τὸ μαρτυροῦσαν αἱ συνθῆκαι διαπράξεώς της. Συγκεκριμένως, εἶχε προηγηθῆ ὁμιλία τοῦ θύματος ἐνώπιον συγκεντρώσεως ἀριστερῶν, ὀργανωθείσης ὑπὸ τῆς «῾Ελληνικῆς ᾽Επιτροπῆς διὰ τὴν Διεθνῆ ῞Υφεσιν καὶ Εἰρήνην», ἡ ὁποία καὶ ἀπεδοκιμάζετο θορυβωδῶς καὶ διὰ βιαιοτήτων ὑπὸ συγκεντρωθέντων «ἀντιφρονούντων», εἰς τὴν πραγματικότητα παρακρατικῶν, δρώντων ἀνενοχλήτως παρὰ τὴν ἐπὶ τόπου παρουσίαν ἀστυνομικῆς δυνάμεως 180 ἀνδρῶν. Παρευρίσκετο μάλιστα ἐκεῖ καὶ τὸ σύνολον τῆς ἡγεσίας τῶν ᾽Αστυνομικῶν ᾽Αρχῶν Θεσσαλονίκης. Τὸ δὲ ἔγκλημα διεπράχθη ἐπὶ παρουσίᾳ καὶ ὑπὸ τὰ ὄμματα τῆς ἀστυνομικῆς αὐτῆς δυνάμεως εὐθὺς μετὰ τὸ πέρας τῆς ὁμιλίας καὶ τὴν ἔξοδον τοῦ θύματος καὶ ἐνῷ ἐβάδιζε τοῦτο ἐπὶ τοῦ καταστρώματος πλησιέστατα ἐκεῖ πρὸς τὴν διασταύρωσιν δύο ὁδῶν, δι᾽ ἐπιπεσόντος τρικύκλου, ἐλλοχεύοντος εἰς συγκλίνουσαν πάροδον, καὶ πλήγματος κατὰ κεφαλήν. ῾Ο τύπος, εἰς τὴν ῾Ελλάδα καὶ τὸ ἐξωτερικόν, ἀφιέρωνε πρωτοσέλιδα εἰς ἀνταποκρίσεις καὶ καθημερινὰ σχόλια διὰ τὴν ὑπόθεσιν καὶ τὴν πορείαν τῆς ἀνακρίσεως, διεξαγομένης ὑπὸ τοῦ Πρωτοδίκου-᾽Ανακριτοῦ Θεσσαλονίκης Χρήστου Α. Σαρτζετάκη.

῾Ο προκληθεὶς πολιτικὸς σάλος εἰς τὴν ῾Ελλάδα συνεπέφερε κυβερνητικὴν κρίσιν. ῾Η κυβέρνησις τοῦ Κωνσταντίνου Καραμανλῆ, παρῃτήθη, καίτοι τὸ κόμμα του (ἡ ᾽Εθνικὴ Ριζοσπαστικὴ ῞Ενωσις – Ε.Ρ.Ε.) διέθετεν ἄνετον πλειονοψηφίαν εἰς τὴν Βουλήν. ῎Εφθασε δὲ εἰς τὴν κορύφωσιν μὲ τὴν ἀπαγγελίαν ὑπὸ τοῦ ᾽Ανακριτοῦ κατηγορίας, ὄχι μόνον ἐναντίον τῶν φυσικῶν αὐτουργῶν τῶν διαπραχθέντων κατὰ τὴν ἑσπέραν ἐκείνην τῆς 22.5.1963 ἐγκλημάτων ( δολοφονίας τοῦ Γρηγορίου Λαμπράκη, ἐπικινδύνου σωματικῆς βλάβης τοῦ ἐπίσης βουλευτοῦ τῆς ἀριστερᾶς Γεωργίου Τσαρουχᾶ, κλπ.), φυσικῶν αὐτουργῶν, ποὺ ἦσαν ὅλοι μέλη παρακρατικῶν ὀργανώσεων∙ ἀλλὰ καὶ κατὰ τῶν παρισταμένων κατὰ τὰ ἐγκλήματα τῆς ἑσπέρας ἐκείνης ἡγητόρων τῶν ᾽Αστυνομικῶν ᾽Αρχῶν Θεσσαλονίκης, συγκεκριμένως τοῦ ᾽Επιθεωρητοῦ Χωροφυλακῆς Βορείου ῾Ελλάδος ῾Υποστρατήγου Κωνσταντίνου Μήτσου, τοῦ ᾽Αστυνομικοῦ Διευθυντοῦ Θεσσαλονίκης Συνταγματάρχου Εὐθυμίου Καμουτσῆ, τοῦ ᾽Αστυνομικοῦ ῾Υποδιευθυντοῦ ᾽Αντισυνταγματάρχου Μιχαὴλ Διαμαντοπούλου, τοῦ Διοικητοῦ τῆς ῾Υποδιευθύνσεως ᾽Εθνικῆς ᾽Ασφαλείας Θεσσαλονίκης Ταγματάρχου Κωνσταντίνου Δόλκα, τοῦ Διοικητοῦ τοῦ Ε’ ᾽Αστυνομικοῦ Τμήματος Θεσσαλονίκης (εἰς τὴν περιφέρειαν ἁρμοδιότητος τοῦ ὁποίου καὶ διεπράχθησαν τὰ ἐγκλήματα) Μοιράρχου Τρύφωνος Παπατριανταφύλλου, καὶ ἄλλων. Αἱ ἀπαγγελθεῖσαι κατηγορίαι κατὰ τῶν ἡγητόρων τῶν ᾽Αστυνομικῶν ᾽Αρχῶν Θεσσαλονίκης, διὰ τὰς ὁποίας καὶ διέταξεν ὁ ᾽Ανακριτὴς τὴν προφυλάκισίν των, ἦσαν ἠθικὴ αὐτουργία (διὰ τὸν Παπατριανταφύλλου) καὶ συνέργεια (διὰ τοὺς λοιποὺς) εἰς τὰ διαπραχθέντα ἐγκλήματα, ὡς καὶ διὰ κατάχρησιν ἐξουσίας εἰς βαθμὸν κακουργήματος, κλπ.

Ἔτσι χάρις εἰς τὸ ἀνακριτικὸν ἔργον τοῦ Χρήστου Σαρτζετάκη ἀπεδεικνύετο πλέον δικαστικῶς ἡ στενὴ συνεργασία τῶν ᾽Αστυνομικῶν ᾽Αρχῶν Θεσσαλονίκης μὲ παρακρατικὰς ὀργανώσεις ἀνθρώπων τοῦ κοινωνικοῦ, κατὰ τὸ πλεῖστον, περιθωρίου, συνεργασία εἰς ἐνεργήματα μέχρι καὶ ἐγκλημάτων ἐναντίον πολιτικῶν ἀντιπάλων τῆς κυβερνώσης παρατάξεως τῆς Ε.Ρ.Ε., ὅτι, ἑπομένως, ἡ χώρα διατελοῦσε ὑπὸ καθεστὼς βίας καὶ τρομοκρατίας, ὅτι ἡ Δημοκρατία μας ἦτο μόνον φαινομενικὴ καὶ κίβδηλη.-

ΠΗΓΗ: NEWS24/7