79 Χρόνια από το θάνατο του Κωστή Παλαμά – Οι στίχοι που πρέπει να θυμάται κάθε Έλληνας

Δεν είναι πολλοί οι άνθρωποι που επηρέασαν τόσο πολύ την σύγχρονη Ελλάδα όσο ο μεγάλος εθνικός ποιητής Κωστής Παλαμάς. Το έργο που μας άφησε η πολύχρονη «διαδρομή» του Παλαμά στην ποίηση, την συγγραφή και το θέατρο είναι πολύτιμο και διαχρονικό. Έθεσε σπουδαία ερωτήματα σε κάθε καλλιτεχνική του περίοδο και «προκάλεσε» τις επόμενες γενιές Ελλήνων να στραφούν προς τις σημαντικότερες αξίες της ζωής. Ήθελε διαρκώς η τέχνη να είναι προσιτή στον απλό λαό και δεν φοβήθηκε να σηκώσει το ανάστημα του προς την εξουσία όταν έβλεπε το άδικο να επικρατεί.

Γράφει ο Αντώνης Τσαλίκης για το Daynight.gr

Ποιητής, δοκιμιογράφος, κριτικός λογοτεχνίας, διηγηματογράφος και θεατρικός συγγραφέας, ο Κωστής Παλαμάς ήταν πράγματι μία από τις σπουδαιότερες πνευματικές φυσιογνωμίες του νέου Ελληνισμού. Ήταν κατά την γνώμη των περισσότερων η κεντρική μορφή της λογοτεχνικής «γενιάς του 1880» και της αποκαλούμενης «Νέας Αθηναϊκής Σχολής», η οποία συσπείρωνε νέους ποιητές οι οποίοι αντιδρούσαν στις υπερβολές του αθηναϊκού ρομαντισμού και είχαν μεγάλο ενδιαφέρον για την καθιέρωση της απλής δημοτικής στον ποιητικό λόγο.

Στο σπουδαίο ποιητικό του έργο, το οποίο ξεπερνά τις είκοσι συλλογές, κυριαρχεί η Ελλάδα ως ιδανικό και αντικείμενο αγάπης, η ιστορική πορεία του ελληνικού έθνους μέσα στους αιώνες, η προσπάθεια δημιουργικής αφομοίωσης του αρχαιοελληνικού πνεύματος και της λαϊκής παράδοσης και το πνεύμα της οικουμενικότητας του ελληνικού πολιτισμού.

Μια τέτοια ημέρα μνήμης, έχει αξία μεγάλη να θυμηθούμε μερικούς από τους σπουδαιότερους στίχους που έγραψε ο Κωστής Παλαμάς. Στίχους που αν κατανοήσουμε βαθιά, αντιλαμβανόμαστε την ίδια στιγμή την αξία τους όσο βεβαίως και του ίδιου του μεγάλου Έλληνα ποιητή:

 

1. «Γνώρισα την Αγάπη, σ’ έζησα πια, ζωή!»

Το σημαντικότερο νόημα της αποστολής μας στη ζωή «κλεισμένο» μέσα σε έναν τόσο σύντομο και απλό στίχο! Ό,τι μας αρέσει, ό,τι επιθυμούμε, ό,τι θέλουμε να αποκτήσουμε, όλα βασίζονται κυρίως στην αγάπη. Η αγάπη η οποία ωστόσο λαμβάνει μεγαλύτερη αξία μόνο όταν περιβάλλεται από ανιδιοτέλεια και δίνεται απλόχερα σε άλλους ανθρώπους. Είναι η πιο ουσιώδης «γλώσσα» επικοινωνίας όλων των ανθρώπων σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Η αγάπη δεν έχει μέσα της μόνο χαμόγελα και χάδια. Περιλαμβάνει τη συμπόνοια, την συγχώρεση και άλλα τόσα σημαντικά συναισθήματα που αν τα βιώσουμε, καταλαβαίνουμε τι θα πει ζωή…

2. «Κάλλιο γλύστρα στο δρόμο το δικό σου, παρά στο δρόμο του άλλου να ‘σαι ορθός».

Ένα ακόμη σπουδαίο «απόσταγμα» του Παλαμά έπειτα από αμέτρητες σκέψεις και εμπειρίες. Όσο και αν ο συγκεκριμένος στίχος μοιάζει αρχικά σκληρός, είναι ξεκάθαρος όπως πολλοί μπορούν να συμπεράνουν καθώς περνούν τα χρόνια. Το να έχουμε απαιτήσεις και προσδοκίες από άλλους ανθρώπους, δεν είναι κάτι ασφαλές. Δεν είναι καθόλου καλή ιδέα να αφηνόμαστε σε άλλους ανθρώπους όσο και αν τους αγαπάμε, ξεχνώντας να κάνουμε οι ίδιοι την μεγάλη μας προσπάθεια. Η εμπιστοσύνη μας θα πρέπει να αφιερώνεται σε ελάχιστους ανθρώπους που έχουνε δοκιμαστεί στις δυσκολίες και τα προβλήματά μας. Αν βασιζόμαστε κυρίως στον εαυτό μας, τότε και  εκείνος θα φροντίσει για το καλό μας. Οι διαρκείς εξαρτήσεις από άλλους ανθρώπους, μπορεί να μας στερούν για χρόνια ακόμη και την πραγματική ελευθερία.

3. «To καλό πρέπει να το παίρνουμε, όπου το βρίσκουμε».

Ποιο είναι το «νόημα της ζωής»; Δεν μπορεί να έχει η ζωή μόνο ένα νόημα. Ένα είναι το σίγουρο: Κάθε νόημα που εμείς δίνουμε σε αυτήν, έχει για πυρήνα της τη μάθηση και τη γνώση. Αμιγώς «καλά» πράγματα, δεν υπάρχουν. Αν θέλουμε να είμαστε εκλεκτικοί και να μπορούμε να αντλούμε μαθήματα από τα πάντα, τότε έχουμε την επιλογή να βρίσκουμε παντού τη θετική πλευρά των πραγμάτων. Εκτός από τη μάθηση και τη γνώση, πυρήνας κάθε νοήματος που δίνουμε στη ζωή, είναι και η αισιοδοξία!

4. «Τα περασμένα εμπρός μου διαβαίνουνε ξανά και δέχονται άλλο σχήμα και φως τα τωρινά».

Το να επιστρέφουμε ξανά και ξανά στις εμπειρίες του παρελθόντος είναι κάτι σχεδόν αναπόφευκτο για τους περισσότερους ανθρώπους. Το ζήτημα είναι ο τρόπος με τον οποίο φέρνουμε ξανά στο σήμερα τις μνήμες μας και από πια οπτική τις σκεφτόμαστε. Το παρελθόν πρέπει να είναι τρόπος έμπνευσης ώστε να ζούμε καλύτερα στο παρόν και να έχουμε μια ώριμη και θετική ματιά στο μέλλον. Σε κάθε περίπτωση που οι μνήμες μας επισκέπτονται από το παρελθόν, λαμβάνουν στοιχεία από την σημερινή μας κατάσταση και βεβαίως διάθεση. Θα πρέπει να επιστρέφουμε στο παρελθόν μόνο με τρόπο εποικοδομητικό που θα μας βοηθήσει να γινόμαστε όλοι και πιο δυνατοί μέσα από τις εμπειρίες μας.

5. «Το μεγαλείο δεν μετριέται με το στρέμμα αλλά με της καρδιάς το πύρωμα και με το αίμα».

Τις τελευταίες δεκαετίες, η σύχγρονη ζωή μας έχει κάνει να τείνουμε να πιστεύουμε πως η δύναμη, η εξουσία, η ανωτερότητα, η ευτυχία κτλ, βρίσκονται στον υλικό κόσμο. Με βάση αυτόν τον συνειρμό, όσο πιο κοντά βρισκόμαστε στα αντικείμενα που ποθούμε, τόσο το καλύτερο για μας. Άπειρες ιστορίες ανθρώπων που είχαν αυτή την λάθος κατεύθυνση, μπορούν να μας επιβεβαιώσουν ότι εκείνα που μετρούν στη ζωή, δεν είναι υλικά αγαθά και δεν φθείρονται στο πέρασμα του χρόνου. Τα πιο σημαντικά στοιχεία είναι άυλα και μετριούνται με βάση τη θέληση, την αγάπη, το κουράγιο, την αλληλεγγύη κ.α.

6. «Κάποτε τ’ άφταστα όνειρα γεννάνε τα μεθύσια τα πιο παθητικά».

Ένας στίχος που αγγίζει όλες μας τις κρυφές επιθυμίες, όλα εκείνα που θέλει η καρδιά μας για διαφόρους λόγους δεν καταφέρνει ή ίσως δεν τολμά. Μερικές λέξεις που αρκούν να μας βάλουν σε σκέψεις για την μεγάλη σημασία των προσωπικών ονείρων και το ειδικό «βάρος» καθώς περνάνε τα χρόνια και ωριμάζουμε ως άνθρωποι. Πάντα μέσα μας θα βρίσκεται η διάθεση και η επιθυμία για την πραγμάτωση τους που όμως σε ορισμένες στιγμές θα μας «μεθάνε» συναισθηματικά χωρίς διεξόδους.