Πότε στήθηκε ο ανδριάντας του Κολοκοτρώνη στην ομώνυμη αθηναϊκή πλατεία;

Ένα από τα σπουδαιότερα έργα νεοελληνικής γλυπτικής είναι ο μνημειακός έφιππος ανδριάντας του ήρωα της Ελληνικής Επανάστασης Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, που δεσπόζει στην ομώνυμη αθηναϊκή πλατεία.

Πρόκειται για τον πρώτο έφιππο ανδριάντα της νεότερης Αθήνας, ένα αριστουργηματικό έργο ως προς τη γλυπτική απόδοση των μορφών, των αναλογιών αλόγου και αναβάτη, των λεπτομερειών. Ταυτόχρονα εμβληματικό και συμβολικό, καθώς αντανακλά στα χαρακτηριστικά του προσώπου του ήρωα το πείσμα και την αποφασιστικότητα των Ελλήνων του Αγώνα.

Χυτεύθηκε στο Παρίσι και βραβεύτηκε, πριν φτάσει στην Ελλάδα

Η απόφαση για την ανέγερση έφιππου ανδριάντα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη πάρθηκε στο Ναύπλιο το 1884, σαράντα χρόνια μετά τον θάνατο του ηρωικού στρατηγού. Στον καλλιτεχνικό διαγωνισμό, που προκήρυξε ο τότε Δήμαρχος Ναυπλίου Επαμεινώνδας Κωτσονόπουλος, προκρίθηκε ο Τήνιος γλύπτης Λάζαρος Σώχος (1862-1911).

O Σώχος δούλεψε τον ανδριάντα στο Παρίσι την περίοδο 1891–1895. Η χύτευσή του έγινε σε δύο αντίτυπα από ορείχαλκο (κράμα χαλκού). Το υλικό προερχόταν από κανόνια της Επανάστασης, που υπήρχαν στο Κάστρο του Παλαμηδίου.

Για να αποδώσει πιστά τον Κολοκοτρώνη, ο Σώχος μελέτησε τα πρόσωπα των εν ζωή συγγενών του, χρησιμοποίησε εκμαγείο που είχε ληφθεί από τη σορό του Κολοκοτρώνη, διάβασε τα απομνημονεύματά του, είδε τη φορεσιά και τον οπλισμό του, μελέτησε ακόμη και την ιπποσκευή του. Απέδωσε έτσι ρεαλιστικά και με ιστορική αλήθεια όλες τις εξωτερικές λεπτομέρειες, αλλά κυρίως απέδωσε το θάρρος και τα ιδανικά σε ένα άγαλμα, που κοσμεί την Ελλάδα με το μεγαλείο του και τις ιδέες που συμβολίζει.

Το πρώτο μνημείο στήθηκε στο Ναύπλιο (στο κέντρο του πάρκου Κολοκοτρώνη) το 1901 και το δεύτερο στην Αθήνα (πλατεία Κολοκοτρώνη, μπροστά από το Ιστορικό Εθνολογικό Μουσείο) το 1904.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ο ορειχάλκινος ανδριάντας, πριν ταξιδέψει στην Ελλάδα, εκτέθηκε στην Παγκόσμια έκθεση του 1900 στο Παρίσι όπου απέσπασε χρυσό μετάλλιο.

Προς τα πού δείχνει το χέρι του;

O Γέρος του Mωριά αποδίδεται από τον Λάζαρο Σώχο ευθυτενής, να ιππεύει αρσενικό άλογο, να κρατά με το αριστερό χέρι τα χαλινάρια και με τον δείκτη του δεξιού χεριού τεντωμένο να δείχνει μπροστά. Το κεφάλι του είναι στραμμένο προς τα αριστερά, προς τους άλλους αγωνιστές, στους οποίους δείχνει τον στόχο που πρώτος έχει αντιληφθεί, τους δείχνει σαν στρατηγός τον εχθρό που πρέπει να πολεμήσουν. Όλη η στάση του εκφράζει δύναμη, ορμή και αποφασιστικότητα.

Ο δείκτης του χεριού χαράσσει συμβολικά τον δρόμο μπροστά, δείχνει το μέλλον. Εκφράζει το όραμα της ελευθερίας, που κατακτιέται με αγώνες και θυσίες. Κάποιοι μελετητές λένε ότι δείχνει προς την Κωνσταντινούπολη. Μόνο που το άγαλμα έχει μετακινηθεί από την αρχική θέση, στην οποία ήταν προορισμένο να στηθεί, και η μετακίνησή του έχει αποπροσανατολίσει τους ερευνητές, οι οποίοι εικάζουν διάφορα.

Περίεργη η στάση του αλόγου του

Η επιλογή του Σώχου να παραστήσει τον Κολοκοτρώνη έφιππο δεν έγινε απλώς για να προσδώσει κύρος και μεγαλοπρέπεια. Το άλογο το χρησιμοποιούσε καθημερινά ο Κολοκοτρώνης. Ήταν βασικό στοιχείο γρήγορης μετακίνησης και αιφνιδιασμού στον ανταρτοπόλεμο, που διεξήγαγε νικηφόρα απέναντι σε έναν πολυάριθμο εχθρικό στρατό. Το μεγαλόσωμο άλογό του έχει ακριβώς την ίδια στάση, την ίδια θέληση, την ίδια αποφασιστική ορμή με τον ιππέα του.

Το αξιοπερίεργο είναι η στάση του. Κι αυτό γιατί έχει το ένα από τα δύο μπροστινά πόδια του στον αέρα. Αυτό στη διεθνή γλυπτική γλώσσα σημαίνει πως ο έφιππος άντρας πέθανε από τραύματα που υπέστη κατά τη διάρκεια των μαχών. Όμως είναι γνωστό πως ο Κολοκοτρώνης δεν πέθανε από τραύματα της μάχης, αλλά από εγκεφαλικό επεισόδιο που υπέστη μετά το γλέντι για τον γάμο του μικρού του γιου Κωνσταντίνου (4 Φεβρουαρίου 1843). Ωστόσο ο καλλιτέχνης και οι Αρχές θέλησαν μ΄ αυτόν τον τρόπο να αποτίσουν έναν αιώνιο φόρο τιμής στον ηρωικό άντρα παραβλέποντας του κανόνες της διεθνούς γλυπτικής πρακτικής.

Οι ένθετες ορειχάλκινες ανάγλυφες συνθέσεις

Το µνηµείο εδράζεται σε µαρµάρινο βάθρο, που φέρει στις δύο πλαϊνές πλευρές του ένθετες ανάγλυφες πλάκες από κράµα χαλκού, διακοσµηµένες µε πολεµικές αναπαραστάσεις. Κι αυτές έχουν επίσης φιλοτεχνηθεί από τον Σώχο το 1895 και το 1897 και απεικονίζουν σκηνές της Ελληνικής Επανάστασης, στις οποίες πρωταγωνίστησε ο Κολοκοτρώνης: Στη μια όψη παριστάνεται η καταστροφή του Δράμαλη και στην άλλη η προτροπή του Γέρου του Μωριά προς τους Έλληνες να κάψουν τα συγχωροχάρτια των Τούρκων και να προσχωρήσουν στην Επανάσταση.

Ο Σώχος επέλεξε αυτές τις δύο σκηνές θεωρώντας τες από τις πιο σημαντικές της ζωής του Κολοκοτρώνη, σύμφωνα με τα απομνημονεύματά του.

Οι συνθέσεις αυτές θα κοσμούσαν αρχικά τον ανδριάντα του Ναυπλίου, επειδή όμως δεν είχαν ολοκληρωθεί, ο καλλιτέχνης θέλησε να τοποθετηθούν στην Αθήνα.

Το µαρµάρινο βάθρο σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα Αλέξανδρο Νικολούδη και κατασκευάστηκε από τον γλύπτη Ιωάννη Καρακατσάνη, ο οποίος χρησιµοποίησε δύο τύπους µαρµάρου: Κοκκιναρά και Πεντελικό.

Στην εμπρόσθια όψη του βάθρου έχει χαραχθεί η επιγραφή:

«Έφιππος χωρεί γενναίε στρατηγέ ανά τους αιώνας διδάσκων τους λαούς πως οι δούλοι γίνονται ελεύθεροι».

Πηγή: bimag.gr