Κισσός: Ένα βυζαντινό χωριό με πολύ ιδιαίτερη ιστορία | ΦΩΤΟ

Ένα από τα πιο όμορφα χωριά του νησιού με την αξιοπρόσεκτη ιστορία του και την ιδιαίτερη χλωρίδα με την αυτοφυή κόκκινη τουλίπα Tulipa Doerfleri

Απέχει από την πόλη του  Ρεθύμνου 33 χλμ και 6 χλμ από το Σπήλι του δήμου Αγίου Βασιλείου Ρεθύμνου. Μαζί με τον οικισμό Κισσού Κάμπο, που βρίσκεται επί του κεντρικού οδικού άξονα Σπήλι – Αγία Γαλήνη, αποτελούν σήμερα την Τοπική Κοινότατα Κισσού.

Ο Κισσός είναι ένα μικρό, ορεινό, μα όμορφο χωριό, κτισμένο με αμφιθεατρική διάταξη στη νοτιοδυτική πλαγιά του βουνού Κέντρος ή Κέδρος και σε μέσο υψόμετρο  650 μ. Έχει μεσημβρινό προσανατολισμό, με ευρύ ορίζοντα και βρίσκεται σ’ ένα ήρεμο και ειδυλλιακό τοπίο.

Πήρε το όνομά του από τους πολλούς πετροκισσούς που υπάρχουν στην περιοχή

Η βυζαντινή ιστορία του και η αρχόντισσα Μαρία

Το χωριό ιδρύθηκε κατά τη Βυζαντινή περίοδο, δηλαδή περί τον 10ο ή 11ο αιώνα. Προς το τέλος του 13ου αιώνα  κατοικούσε στον Κισσό, σύμφωνα με παλιά παράδοση, μια βυζαντινής καταγωγής Αρχόντισσα η Μαρία, απόγονος κάποιας από τις 12 αριστοκρατικές οικογένειες που ήρθαν από την  Κωνσταντινούπολη τον 11ο αιώνα, προκειμένου να ενισχύσουν το Ελληνικό στοιχείο στην Κρήτη. Την εποχή της Αρχόντισσας Μαρίας, το χωριό πέρασε μια περίοδο προόδου κι ευημερίας.

Κτίστηκαν αρκετά μνημεία και μέχρι σήμερα σώζονται σε αρκετά καλή κατάσταση τρεις αγιογραφημένοι Ναοί με σπουδαίες αγιογραφίες μέσα στο χωρίο και σε μικρά απόσταση ανατολικά το Μοναστήρι του Αγίου Πνεύματος, που το ίδρυσε η ίδια Αρχόντισσα.

Το Μοναστήρι του Αγίου Πνεύματος

 

Ο ναός της Μεταμορφώσεως

Επίσης στο κέντρο του χωριού βρίσκεται  η βρύση, το παλιό ας πούμε υδραγωγείο, μνημείο του 18ου αιώνα, ανάμεσα σε δύο χιλιόχρονα πλατάνια, που πρέπει να είναι από τα μεγαλύτερα σε μέγεθος και ηλικία δέντρα μέσα σε πολεοδομημένες περιοχές της Κρήτης.

 Η παλιά βρύση

Πάνω από την παλιά βρύση, μεταξύ των δύο θεόρατων πλατανιών βρίσκεται η κεντρική πλατεία του χωριού, άριστα διαμορφωμένη τα τελευταία χρόνια από το Δήμο Αγίου Βασιλείου.  Η θέα από εκεί  της κοιλάδας κάτω και των απέναντι χωριών μοιάζει σαν από φινιστρίνι αεροπλάνου.

Η κόκκινη τουλίπα του Κισσού

Η χλωρίδα στην ευρύτερη περιοχή του Κισσού, κυρίως την άνοιξη, σε συνδυασμό  με το οροπέδιο Γιούς Κάμπος, που βρίσκεται σε μικρή απόσταση βορειότερα από το χωριό θεωρείται αξιολογότατη, δεδομένου ότι στο Οροπέδιο φύεται η αυτοφυής  κόκκινη τουλίπα Tulipa Doerfleri, καθώς και πολλά είδη  Ορχιδέας, όπως η ολιγανθής Orchis pausifiora  στον Κισσό.

Οι οικογένειες

Σημαντικότατα στοιχεία όχι μόνο για τον Κισσό, αλλά και για όλα τα χωριά και τους οικισμούς του νομού Ρεθύμνης, δίνονται από το λεγόμενο Οθωμανικό Κτηματολόγιο.

Παρουσιάζουν πολύ μεγάλο ενδιαφέρον τα στοιχεία του Οθωμανικού Κτηματολογίου του 1670 και τα ονόματα των οικογενειών που αποτελούσαν τους 72 ιδιοκτήτες γης. Τα στοιχεία αυτά παρουσιάζονται στο www.kissoscrete.gr από τον Γιώργη Τσιγδινό ο οποίος συμπερασματικά καταλήγει:

• Δύο οικογένειες απ’ αυτές του 1670 διατηρήθηκαν μέχρι τις μέρες μας. Οι Γαβαλάδες (τότε κατοικούσαν στον Κισσό 8 οικογένειες) και οι Ανυφαντήδες με μία οικογένεια. Πρέπει εδώ να τονίσουμε, ότι η κατάληξη –άκης σε ελάχιστες περιπτώσεις συνόδευε το επώνυμο των παλιών Κρητικών. Η κατάληξη –άκης προστέθηκε την περίοδο της τουρκοκρατίας ως μειωτικό, ως υποκοριστικό.
• Από τις 72 οικογένειες στις 32 αναφέρεται επικεφαλής γυναίκα. Μπορεί βέβαια ορισμένες απ’ αυτές να μην ήταν παντρεμένες, ωστόσο όμως ο αριθμός είναι υπερβολικός και πρέπει να έχει σχέση με το ότι η Κρήτη κατακτήθηκε μετά από ένα πολύχρονο και πολύ σκληρό πόλεμο με τους Τούρκους, που είχε διάρκεια 24 χρόνια, από το 1645 έως το 1669. Στις συνθήκες αυτές φυσικό ήταν να είναι εκτεθειμένος από κάθε άποψη ο ανδρικός πληθυσμός του νησιού.
• Στον Κισσό το έτος 1670 κατοικούσαν ακόμα άτομα από την Ενετική οικογένεια των Σαγκουϊνάτσων (σήμερα λέγονται Σαουνάτσοι).
• Η πολυπληθέστερη οικογένεια στον Κισσό τότε ήταν με το επώνυμο Αρκολέον, που ήταν παλιά αρχοντική οικογένεια και τη συναντούμε σε πολλά μέρη της Κρήτης. Ακολουθεί η οικογένεια Καλομάτη, που πολλές φορές απο λάθος γράφεται Καλαμάτη.
• Πολλές οικογένειες που σήμερα τις συναντούμε στην ευρύτερη περιοχή, το 1670 κατοικούσαν στον Κισσό, όπως π.χ. Λουλουδοπούλα, σημερινό επώνυμο Λουλούδης, Κουμεντοπούλα, σημερινό επώνυμο Κουμεντάκης, Πελεκάνος, σημερινό επώνυμο Πελεκανάκης κ.λ.π.
• Συναντούμε όμως και κατοίκους με τούρκικα ονόματα (Αϊσέ, Μουσταφάς και Χατζή Μουσά), που αν και Τούρκοι πληρώνουν το φόρο γης. Τα άτομα αυτά με την κατάκτηση της Κρήτης από τους Τούρκους αλλαξοπίστησαν και από χριστιανοί έγιναν μουσουλμάνοι για να περισώσουν το σαρκίον και τα υπαρχοντά τους. Είναι οι λεγόμενοι μετέπειτα Τουρκοκρητικοί, ο αριθμός των οποίων αυξανόταν με το πέρασμα των χρόνων.

Σήμερα ο οικισμός παρουσιάζει αύξηση πληθυσμού, χτίζονται αρκετές νέες οικοδομές από κατοίκους των γύρων χωριών, ενώ αρκετοί δραστηριοποιούνται επαγγελματικά.

Το εθελοντικό σώμα του Δημητρίου Πετροπουλάκη

Όπως είχε γράψει και επιμεληθεί ο συνταξιούχος δάσκαλος, Γεώργιος Γαραντωνάκης, το ισχυρό αυτό εθελοντικό σώμα, δημιουργήθηκε στη Λακωνία, αποτελείτο από δύναμη 1.000 περίπου εθελοντών αγωνιστών και με αρχηγό τον παλαίμαχο Μανιάτη αγωνιστή και απόστρατο Συνταγματάρχη Δημήτριο Πετροπουλάκη είχε κατέβει στην Κρήτη για την ενίσχυση του αγώνα στις 29 Νοεμβρίου 1868. Οι εθελοντές αυτοί διασκορπίστηκαν στις 5 Δεκεμβρίου 1868 για τροφή και νερό στα χωριά της νότιας πλευράς του Κέντρους, από Κρύα Βρύση μέχρι Κισσό και από Ακούμια μέχρι Βάτο.

Οι Τούρκοι γνώριζαν εξ αρχής την άφιξη των εθελοντών και σχεδίαζαν την εξόντωσή τους για να λήξει οριστικά η επανάσταση του 1866. Η πρώτη συμπλοκή με τους Τούρκους έγινε πριν το Άγιο Πνεύμα στην θέση Λίμνη με νεκρό ένα Τούρκο. Το εθελοντικό σώμα εφοδιάστηκε στο μοναστήρι και παρατάχθηκε για μάχη στη θέση Εβγορίτες όπου δέχτηκε την επίθεση των Τούρκων. Αν και απέκρουσαν δύο φορές τις επιθέσεις των εχθρών την Τρίτη υποχώρησαν ανατολικότερα ανάμεσα στο Κεντροχώρι και την Κρύα Βρύση. Δυστυχώς τότε έπεσαν στην ενέδρα των Τούρκων στη θέση που σήμερα ονομάζεται «Λιαποκεφαλές» και αποδεκατίστηκαν.

Όσοι σώθηκαν πήγαν νοτιοδυτικά κατευθυνόμενοι προς ΄Αρδακτο. Δυστυχώς όμως παρασύρθηκαν από τον πλημμυρισμένο Ακουμιανό Ποταμό και ολοκληρώθηκε η καταστροφή που είχε σα αποτέλεσμα το θάνατο 200 εθελοντών και τον τραυματισμό άλλων τόσων. Η μάχη αυτή ήταν η δεύτερη μετά το Ολοκαύτωμα το Αρκαδιού πολύνεκρη συμφορά της μεγάλης Κρητικής Επανάστασης του 1866.

Το Δάσος στους Βατολάκους

«Το Σημάδι», το φυσικό ρολόι των ντόπιων

Με πληροφορίες από το www.kissoscrete.gr

Πηγή: flashnews.gr