Θυμιανή Παναγία: Η «Αγία Λαύρα» της Κρήτης στην επανάσταση του 1821

Το ημερολόγιο έγραφε 29 Μαΐου 1821, όταν έγινε η τελευταία και πιο αποφασιστική συνέλευση όλων των Κρητικών Αρχηγών και πολεμιστών, στη Θυμιανή Παναγία στα Σφακιά. Ο ξεσηκωμός των Ελλήνων ενάντια στους Οθωμανούς είχε ήδη ξεκινήσει από τον Μάρτιο του 21′, αλλά οι διεργασίες για την έναρξη της επανάστασης στην Κρήτη χρειάστηκαν μερικές εβδομάδες ακόμη και κυρίως την υποστήριξη του απλού λαού που θα «σήκωνε» το βάρος και το κόστος των γεγονότων.

Γράφει ο Αντώνης Τσαλίκης για το Daynight.gr

Ο λαός του νησιού επικύρωσε με ενθουσιασμό και ομοφωνία την απόφαση των «Καπετάνιων» για την έναρξη της Επανάστασης.  Αφού ολοκληρώθηκε μία κατανυκτική θεία λειτουργία στην μικρή εκκλησία της Παναγιάς, έγιναν ομιλίες γεμάτες πάθος και πατριωτισμό από πολλούς επικεφαλής του αγώνα και ευλογήθηκαν τα όπλα για την δύσκολη συνέχεια που περίμενε ολόκληρη την Κρήτη.

Η πιο κρίσιμη απόφαση για την «επίσημη» έναρξη της επανάστασης του 1821 στην Κρήτη ξεκίνησε λοιπόν από τα Σφακιά, μια μικρή «γωνιά» τότε στην τεράστια Οθωμανική Αυτοκρατορία!

Η παραπάνω κρίσιμη συνάντηση που έλαβε χώρα στη Θυμιανή Παναγιά Σφακίων, την «Αγία Λαύρα» της Κρήτης στην επανάσταση του 1821, ήταν ωστόσο το δεύτερο και τελικό βήμα πριν τον ξεσηκωμό στο νησί. Είχαν για καιρό προηγηθεί αρκετά γεγονότα που οδήγησαν μέχρι αυτή την τελευταία Κυριακή του Μάη το 1821.

Αμέσως μόλις έγιναν γνωστά στην Κρήτη τα νέα από την Πελοπόννησο, οργανώθηκε συνέλευση των Γερόντων στα Γλυκά Νερά στις 7 Απριλίου 1821 όπου και αποφασίστηκε ομόφωνα πως θα πρέπει η επανάσταση να ξεκινήσει και στο νησί.

Η συνέλευση των Γερόντων που διοικούσε την επαρχία και αποτελείτο από πρόκριτους από όλα τα χωριά της ευρύτερης περιοχής, ήταν μια άτυπη «Βουλή» που λειτουργούσε με  δικαιοσύνη και ισοτιμία. Τις αποφάσεις της δηλαδή τις έθετε πάντα στην κρίση του λαού για επικύρωση. Για το λόγο αυτό, η απόφαση της έπρεπε να επικυρωθεί από τους απλούς Έλληνες Κρητικούς.

Η διαδικασία αυτή θα γινόταν σε δύο στάδια:

Το πρώτο προέβλεπε μια συνάθροιση προεστών από όλη την Κρήτη και το δεύτερο μια γενική συνέλευση του λαού, η οποία και θα επικύρωνε την όποια απόφαση είχε ληφθεί.

Η συνάθροιση των Προεστών της Κρήτης έγινε μια εβδομάδα πιο νωρίς στις 15 Απριλίου 1821 στο Λουτρό. Εκεί εγκρίθηκε χωρίς καμία αντίθετη γνώμη η απόφαση της Συνέλευσης των Γερόντων.  Καταμετρήθηκαν τα όπλα του αγώνα και ορίσθηκε η προσωρινή διοίκηση, η οποία ονομάστηκε «Καγκελαρία των Σφακίων» και απαρτιζόταν από έξι μέλη.

Η επίσημη σφραγίδα της επιτροπής  αυτής παρίστανε την Παναγία και είχε γραμμένες κυκλικά τις λέξεις: «Παναγία του Λουτρού».  To Λουτρό από την στιγμή αυτή και έπειτα ονομάσθηκε «Πρωτεύουσα της ελεύθερης Κρήτης»…

Η δίκλιτη εκκλησία της Θυμιανής Παναγιάς βρίσκεται στη μέση μιας άδενδρης περιοχής που καταλήγει στο ήρεμο Νότιο Κρητικό Πελάγος. Περιτριγυρισμένη από μια απέραντη πλατιά έκταση, κατάφυτη από θάμνους κάθε είδους και γεμάτη από εικόνες «άγριας ομορφιάς».

Χτισμένη την ιστορική περίοδο της Βενετοκρατίας τον 15ο αιώνα κοντά στο χωριό Κομητάδες, ακριβώς πάνω στο σταυροδρόμι που χωρίζει την επαρχία σε ανατολική και δυτική, αποτελεί ένα σημαντικό σημείο αναφοράς όλων των Σφακιανών σε κάθε εποχή της ιστορίας.

Όσον αφορά την ονομασία «Θυμιανή», υπάρχουν αρκετές διαφορετικές απόψεις. Η κύρια ερμηνεία βασίζεται στην τοποθεσία της καθώς η εκκλησία βρίσκεται στην καρδιά της απεραντοσύνης των θυμαριών (θύμων). Μια δεύτερη ερμηνεία αναφέρεται στο γεγονός πως εκεί βρέθηκε η εικόνα της Παναγίας τυχαία στη ρίζα ενός θυμαριού. Η τρίτη ερμηνεία συνδέεται με τον πρώτο «κτήτορα» του αρχικού τμήματος του ναού,  ο οποίος καλόγερος ονομαζόταν Θυμιανός.