Σαν σήμερα ο Θεός κάλεσε δίπλα του τον Αρχάγγελο της Κρήτης

Τριάντα επτά   χρόνια συμπληρώνονται  από την 8η Φεβρουαρίου του 1980 που ο Νίκος Ξυλούρης πέρασε στην αιωνιότητα. Η φωνή του Αρχάγγελου της Κρήτης σίγησε, με τα τραγούδια του όμως και την στάση ζωής του, να μένουν για πάντα και να γίνονται σύμβολα ολόκληρων γενιών.

Ο δικός μας ”Ψαρονίκος” αποτελεί έναν φάρο των Ανωγείων που έκανε το χωριό μας γνωστό ανά τον πλανήτη με την φωνή και την δύναμη της αλύγιστης ψυχής του.

”Έφυγε” μόλις στα 44 χρόνια του μια κρύα Παρασκευή σαν σήμερα στο Αντικαρκινικό Νοσοκομείο του Πειραιά χτυπημένος από την επάρατη νόσο. Ο ίδιος μερικά χρόνια πριν το είχε τραγουδήσει:

”Μια μέρα μια Παρασκευή θα πέσω να πεθάνω,
Και μια Λαμπρή θα αναστηθώ από το χώμα απάνω…”.

Παραπονιόταν συχνά στους ανθρώπους που συνεργαζόταν,συνθέτες και στιχουργούς λέγοντας τους πάντα χαμογελαστός:”Όλο με το Χάρο με κάνετε να τα βάζω και να τονε προκαλώ”.

Και αλήθεια. Τον προκάλεσε το Χάρο ο Νίκος. Και τον κέρδισε. Έμεινε αθάνατος στις καρδιές όλων των Ελλήνων και όλων εκείνων που τραγούδησαν τα τραγούδια του,γοητεύτηκαν από την μορφή του, εμπνεύστηκαν από τους αγώνες του.

Γεννήθηκε το 1936 στις 7 Ιουλίου, στα Ανώγεια και έζησε σαν μικρό παιδί τα χρόνια του πολέμου και το ολοκαύτωμα του χωριού. Γυρίζοντας στο χωριό ο πατέρας του ο Γιώργης, ο Ψαράκης όπως τον ήξεραν οι Ανωγειανοί, άνοιξε  το καφενείο του στο Περαχώρι και εκεί μέσα μάζεψε τις πίκρες, τις στερήσεις και τους αγώνες των χωριανών που πάλευαν να σταθούν στα πόδια τους και να ζήσουν τις οικογένειες τους. Ο Νίκος από μικρός δείχνει την κλίση του στην λύρα και κάνει το όνειρο του πραγματικότητα παρά τις αντιδράσεις τότε του πατέρα του. Ο δάσκαλος του μάλιστα Μενέλαος Δραμουντάνης ήταν αυτός που έπεισε και τον πατέρα του να του πάρει μια λύρα στα 12 χρόνια του. Κοπέλι έπαιρνε 2 ξύλα και έκανε πως έπαιζε λύρα. Το ποτάμι πλέον δεν κυλούσε πίσω. Ο Ψαρονίκος άρχισε να παίζει σε γάμους και πανηγύρια. Το πρώτο του κομμάτι ήταν και το πλέον αντιπροσωπευτικό του:

”Δεν κλαίνε οι δυνατές καρδιές η μοίρα όταν τσι δέρνει,
γιατί πιστεύουν με καιρό πως κάθε πόνος γιένει…”.

Το 1953 φεύγει από τα Ανώγεια και δουλεύει στο Ηράκλειο στο κέντρο ”Κάστρο”. Το 1958 παντρεύεται την Ουρανία Μελαμπιανάκη που είχε γνωρίσει μερικά χρόνια πριν σε ένα πανηγύρι στο Βενεράτο και την έκλεψε καθώς οι δικοί της δεν τον ήθελαν. Παντρεύτηκαν στις 22 Μαίου και απέκτησαν δυο παιδιά τον Γιώργη και την Ρηνιώ. Το 1958 βγαίνει και ο πρώτος του δίσκος με τίτλο ”Μια μαυροφόρα περνά”.

Δύο χρόνια αργότερα, ηχογραφεί με μεγάλη επιτυχία τον δίσκο «Ανυφαντού» και όταν ο κόσμος αρχίζει να τον υποστηρίζει περισσότερο, μετακομίζει στην Αθήνα, όπου αρχίζει τις εμφανίσεις στο κέντρο «Κονάκι». Στην Αθήνα θα γνωρίσει και τον ποιητή και σκηνοθέτη Ερρίκο Θαλασσινό, ο οποίος αποφασίζει να τον συστήσει στον Γιάννη Μαρκόπουλο. Μαζί ξεκινούν μια λαμπρή συνεργασία με τον δίσκο «Χρονικό» και τα «Ριζίτικα».

Στα χρόνια της Χούντας ο Νίκος περνάει στην ιστορία με τη συμμετοχή του το 1973 στην παράσταση ”Το μεγάλο μας τσίρκο” με την Τζένη Καρέζη και τον Κώστα Καζάκο. Λίγους μήνες αργότερα τις ημέρες του Νοέμβρη του 1973 ο Ψαρονίκος θα βρεθεί μέσα στο Πολυτεχνείο και θα τραγουδήσει μαζί με τους φοιτητές κατά της δικτατορίας:

”Πότε θα κάνει ξαστεριά πότε θα φλεβαρίσει..Να πάρω το τουφέκι μου..”

Βαθύτατα δημοκράτης μέχρι το τέλος της ζωής του ο Νίκος δεν έμπαινε σε καλούπια, δεν ήθελε τον ζυγό και πάλευε με το δικό του μοναδικό τρόπο για τις ελευθερίες του ανθρώπου. Με την φωνή του σημάδεψε τα χρόνια της χούντας και την αντίσταση προς αυτήν αλλά και τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης.

Τα μεταπολιτευτικά χρόνια τραγουδά κάποια ακόμα τραγούδια του Χρήστου Λεοντή, του Σταύρου Ξαρχάκου και του Γιάννη Μαρκόπουλου. Παράλληλα, ηχογραφεί τα «Αντιπολεμικά» τραγούδια του Λίνου Κόκοτου και του Δημήτρη Χριστοδούλου και κάποια μελοποιημένα από τον Ηλία Ανδριόπουλο ποιήματα του Γιώργου Σεφέρη. Επανέρχεται όμως και στα παραδοσιακά τραγούδια της Κρήτης, ενώ λέει και κάποια λαϊκά τραγούδια του Στέλιου Βαμβακάρη. Με τον «Αργαλειό», το «Φιλεντέμ», τον «Πραματευτή», αλλά και το «Μεσοπέλαγα αρμενίζω», η φωνή του ακούγεται και πάλι έντονα. Τώρα λέει και πάλι «τραγούδια ζωής». Αυτή όμως του επιφυλλάσει μια δυσάρεστη έκπληξη.

Το 1979 είναι μια δύσκολη χρονιά για τον Νίκο Ξυλούρη. Αν και η καριέρα του βρίσκεται στο απόγειό της, ο ίδιος υποφέρει από έντονους πόνους στο κεφάλι και στο θώρακα. Ταξιδεύει στη Νέα Υόρκη και εισάγεται για εξετάσεις στο Memorial Hospital, όπου διαπιστώνεται ότι πάσχει από καρκίνο. Έπειτα από πολλαπλές εγχειρήσεις επιστρέφει στο σπίτι ενός φίλου του στο Πόρτο Ράφτη και προσπαθεί να νικήσει την επάρατο νόσο.
”Φεύγει” για πάντα στις 8 Φεβρουαρίου 1980 και κηδεύεται στο Α’ Νεκροταφείο Αθηνών βυθίζοντας στο πένθος τα Ανώγεια,την Κρήτη και την Ελλάδα γενικότερα.

”Έβαλε ο Θεός σημάδι,παλικάρι στα Σφακιά
κι ο πατέρας του στον Άδη,άκουσε μια τουφεκιά…

Της γενιάς μου βασιλιά,μην κατέβεις τα σκαλιά.
Πιές αθάνατο νερόνα νικήσεις τον καιρό..”.

Στα Ανώγεια τον τίμησαν δίνοντας το όνομα του στο θέατρο του χωριού το οποίο τα τελευταία χρόνια κοσμεί και το άγαλμα του Ψαρονίκου. Εκεί με το μικρόφωνο στο χέρι υποδέχεται τους ανθρώπους που επισκέπτονται τον τόπο μας. Ανθρώπους που έμαθαν για την ιστορία και τον πολιτισμό των Ανωγείων και μέσα από τον μεγάλο Ψαρονίκο.

”Ήταν ο τόπος μου βράχος και χώματα ήλιος και μαύρο κρασί

Όργωνα θέριζα και με τον Όμηρο σε τραγουδούσα, λαέ μου ..

Πάνω στα κύματα
νύχτες ολόκληρες.

σε ονειρεύτηκα…

Ήταν τα σπίτια μου άσπρα γαρίφαλα και τα κορίτσια σεμνά.
Είχαν αρμύρα στα χείλη στα μάτια τους καίγανε την οικουμένη
και τα παιδιά μου

με μια φυσαρμόνικα
τα ξελογιάζανε…

Ήταν ο τόπος μου σαν το χαμόγελο, όνειρο καθημερνό.
Κάποιος τον πούλησε, κάποιος τον ρήμαξε σαν δανεισμένη πραμάτεια.
Τώρα τ’ αγόρια μου
παίζουν το θάνατο
στα χαρακώματα.”.

Το παρακάτω βίντεο είναι η υπέροχη δουλειά της Ελπινίκης Κ.  Σκουλά για την ζωή και το έργο του Νίκου Ξυλούρη, το οποίο έφτιαξε η ίδια αποκλειστικά για την μεγάλη εκδήλωση μνήμης και τιμής στον μεγάλο Ανωγειανό για τον Πολιτιστικό σύλλογο Ανωγείων πριν από δυο χρόνια.

Είναι διάρκειας 16 λεπτών και βλέπουμε αποσπάσματα απο διάφορες συνεντεύξεις του Ξυλούρη στην Ελληνική τηλεόραση,τραγούδια αλλά και φωτογραφίες του.Στο τελευταίο λεπτό βλέπουμε και μερικά πλάνα από τις χιλιάδες λαού που είχαν βρεθεί εκείνο το απόγευμα του Φλεβάρη του 1980 στο Πρώτο Νεκροταφείο Αθηνών για να τον αποχαιρετήσουν.

Πηγή:anogi.gr