Ρέθυμνο: Η συμβολή του Αρχοντάκη στο Πανεπιστήμιο

Μια φευγαλέα ματιά στο μέλλον

του Δημήτρη Ζ. Αρχοντάκη
τ. Δημάρχου Ρεθύμνης

Στον απόηχο της προχθεσινής εκδήλωσης του Πανεπιστημίου στο Λύκειο Ελληνίδων, με αφορμή την παραχώρηση του σχετικού με την ίδρυσή του προσωπικού μου αρχείου στο Ιστορικό Αρχείο του Πανεπιστημίου Κρήτης, σκέπτομαι ότι θα ήταν ωφέλιμο να διατυπωθούν ευρύτερα ορισμένες σκέψεις για το Πανεπιστήμιο και για την πόλη μας.
Η συμβολή του στην ένταξη του Ρεθύμνου σε αναπτυξιακή τροχιά, σε συνδυασμό με τον Τουρισμό και την Παλιά Πόλη, είναι ήδη θεμελιώδους σημασίας.Θεωρώότι και στις τωρινές πολλαπλά κρίσιμες περιστάσεις οι ίδιοι τομείς, το Πανεπιστήμιο, ο Τουρισμός και η Παλιά Πόλη, αιμοδοτούν ότι μπορεί να επιβιώσει οικονομικά στο Ρέθυμνο. Το Πανεπιστήμιο είναι ο ένας από τους δύο πυλώνες πάνω στους οποίους οικοδομήθηκε και στηρίζεται η Οικονομία του Ρεθύμνου.
Ως Φιλόλογος αισθάνομαι χαρά για τη λειτουργία του Πανεπιστημίου στην πόλη μας και την αναβάθμιση της πολιτισμικής ζωής της σε ακαδημαϊκό επίπεδο.
Ως πρώην Δήμαρχος, επειδή οι Θεωρητικές Σχολές που έχομε στο Ρέθυμνο δεν μοιάζει να ευνοούνται από το «Πνεύμα των Καιρών» και από την Αγορά Εργασίας, εκφράζω την ευχή να διευρυνθεί το φάσμα των επιστημονικών αντικειμένων του και με άλλες, δυναμικότερες Σχολές. Η «Ανώτατη Σχολή Διοίκησης Επιχειρήσεων και Τουρισμού», που ζητά, είναι μια πολύ καλή αρχή, αλλά και κάθε δυνατή επέκταση του δυναμικού του. Αυτό ισχύει και για τα ΤΕΙ. Αν τα σημερινά δεδομένα δεν καθιστούν εφικτή την ενσωμάτωσή τους στο Πανεπιστήμιο στο Ρέθυμνο, επ’ ουδενί λόγω δεν πρέπει να φύγουν από το Ρέθυμνο, έως ότου ωριμάσει το θέμα και θεσμοθετηθούν με την νέα τους μορφή στην πόλη μας. Αφ’ ενός αποτελούν τη μοναδική ορατή δυνατότητα να αποκτήσει το Ρέθυμνο πρόσβαση στον τεχνολογικό τομέα που του αφαιρέθηκε και αφ’ ετέρου, αν ο εκπαιδευτικός πυλώνας του ακρωτηριαστεί για δεύτερη φορά στην προκρούστεια κλίνη της ψηφοθηρίας, ολόκληρο το οικονομικό σύστημα του Ρεθύμνου θα εξαρθρωθεί και θα εξαρτηθεί αποκλειστικά από τον αμφίβολης σταθερότητας Τουρισμό. Η ευθύνη είναι τεράστια και αναπόσειστη. Άποψή μου είναι ότι τα πράγματα πρέπει να κρίνονται όχι με τη σημερινή σχετική οικονομική ισορροπία αλλά με τη σοβαρή πιθανότητα μιας περαιτέρω εμβάθυνσης της οικονομικής κρίσης και γενικότερης αναταραχής. Η διεύρυνση του δυναμικού του Πανεπιστημίου προς τεχνολογικές κατευθύνσεις είναι άμεσα συναρτημένη με την οικονομική βιωσιμότητα της πόλης και είναι θέμα υψίστης κοινωνικής βαρύτητας.
Θα ήθελα ακόμη, με βάση τις εμπειρίες μου, να διατυπώσω ορισμένες σκέψεις προς τους αγαπητούς μου συμπολίτες, τους Ρεθεμνιώτες, άμεσα, χωρίς υπονοούμενα και περιστροφές. Τους λέω λοιπόν ευθέως: Η οικονομική βιωσιμότητα της πόλης μας στο μέλλον, η αειφορία της Οικονομίας του Ρεθύμνου, δεν είναι εφικτή χωρίς τη δυναμική ενός ισχυρού και αναπτυσσόμενου Πανεπιστημίου, ο Τουρισμός μόνος τους δεν αρκεί. Αυτός είναι ο οικονομικός μηχανισμός της πόλης, όπως σχεδιάστηκε εδώ και πενήντα χρόνια: Πανεπιστήμιο και Τουρισμός με κοινό πεδίο την Παλιά Πόλη και πέτυχε. Δεν το λέω για να επαινέσω το παρελθόν και να ευλογήσω τα γένια μου, αλλά για να προδιαγράψω το μέλλον, επειδή ανησυχώ για την εμφανή στροφή των συμπολιτών προς τις βαχυχρόνιες τουριστικές μισθώσεις, τις Airbnb, εις βάρος της στέγασης των φοιτητών.
Πριν από τριανταπέντε χρόνια, τον Απρίλιο του 1983, διέβλεψα τη σύγκρουση αυτή και έγραψα ένα άρθρο στο φοιτητικό περιοδικό «Απόψεις για Διάλογο», με τίτλο «Ο Τουρίστας εναντίον του Φοιτητή», που αναδημοσιεύτηκε στον «Οικονομικό Ταχυδρόμο», αντικρούοντας την τάση προτίμησης των τουριστών έναντι των φοιτητών εκ μέρους των συμπολιτών και υποστηρίζοντας τον συνδυασμό των δύο χρήσεων. Και πρόσφατα έθεσα το ίδιο θέμα δια μέσου του τοπικού Τύπου, με αφορμή ανησυχητικές δηλώσεις του Αντιπρύτανη κ. Κώστα Σπανουδάκη, συνιστώντας για τη στέγαση των φοιτητών ανακαίνιση αναρίθμητων πανέμορφων σπιτιών στην Παλιά Πόλη, αφού το φορολογικό πλαίσιο και το κορεσμένο Σχέδιο Πόλης δεν ενθαρρύνουν την ανέγερση νέων πολυκατοικιών.
Η διαπιστωμένη δυσκολία εξεύρεσης στέγης για ενοικίαση στην πόλη μας εκ μέρους φοιτητών, εκπαιδευτικών και γενικά νέων κατοίκων και η ακρίβεια της διαθέσιμης σε συνδυασμό με τη μειωμένη πρόσβαση των πτυχιούχων Θεωρητικών Σχολών στην αγορά εργασίας, περιορίζει σημαντικά ήδη τώρα την επιλογή του Ρεθύμνου και διαγράφει κίνδυνο πληθυσμιακής ατροφίας του Πανεπιστημίου στο μέλλον. Οι βραχυχρόνιες μισθώσεις με την ελπίδα του γρήγορου πλουτισμού εκτοπίζουν από τη στέγαση τους φοιτητές και τείνουν να μονοπωλήσουν την τουριστική χρήση και να διαμορφώσουν ένα μονοδιάστατο τουριστικό μοντέλο. Έχουν δημιουργήσει ένα είδος τουριστικού πυρετού, που θυμίζει κάπως τον τυχοδιωκτικό πυρετό του χρηματιστηρίου, ο οποίος μετατόπισε τα χρήματα χιλιάδων αφελών νοικοκύρηδων στις τσέπες λίγων έξυπνων καταφερτζήδων, αφήνοντάς τους απένταρους.
Το μάθημα αυτό πρέπει να μας κάμει πολύ προσεκτικούς. Εάν επικρατήσει η μονοκαλλιέργεια του Τουρισμού στα ιδιωτικά σπίτια εις βάρος του πανεπιστημιακού δυναμικού, θα είμαστε απόλυτα εξαρτημένοι από τις διεθνείς γεωπολιτικές εξελίξεις και τις εγχώριες πολιτικοκοινωνικές διακυμάνσεις της χώρας μας. Η εξάρτηση αυτή δεν είναι καθόλου φρόνιμη και επιτρέψετέ μου να αιτιολογήσω την εκτίμησή μου αυτή.
Μας καθησυχάζει η σκέψη της ευθύγραμμης εξέλιξης των πραγμάτων. Έχομε δυσκολίες, αλλά τα βολεύομε κουτσά – στραβά και έτσι θα προχωρεί η κατάσταση, λίγο καλύτερα ή λίγο χειρότερα, μέχρι να έρθει η περιπόθητη ανάκαμψη και να αποκατασταθούν οι προηγούμενες συνθήκες στη ζωή μας. Για την ώρα ας αρπάξομε ότι μπορούμε από τον Τουρισμό. Κάπως έτσι σκέπτεται ο περισσότερος κόσμος.
Προσωπικά δεν πιστεύω στην ευθύγραμμη εξέλιξη των σημερινών ελληνικών πραγμάτων. Με κάνουν δύσπιστο οι πολλές εξελικτικές διεργασίες που συντελούνται σε διεθνή κλίμακα, οι οποίες φαίνεται να κατατείνουν στην πραγματοποίηση μεγάλων γεωπολιτικών και γεωοικονομικών ανακατατάξεων. Έχουν ήδη περάσει 70 χρόνια από τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και είναι φυσικό να έχουν διαμορφωθεί νέες ισχυρές δυναμικές λόγω μεταβολών στην οικονομική και στρατιωτική ισχύ και την αντίστοιχη γεωστρατηγική βαρύτητα των λαών, αλλά και λόγω της έξαρσης εθνικισμών, της αύξησης πληθυσμών, της έκρηξης προσδοκιών για αυξανόμενη ευημερία, του ανταγωνισμού Μεγάλων Δυνάμεων για την κατάκτηση και διασφάλιση του μεγαλύτερου δυνατού μεριδίου από την παγκόσμια επιρροή κλπ.
Ειδικότερα εις τη χαώδη Μέση Ανατολή και την κινούμενη προς το χάος Βαλκανική χερσόνησο ενδέχεται να προκύψουν ακόμη και ακρωτηριασμοί και αποσυνθέσεις υφιστάμενων κρατών και μεγεθύνσεις μικρών ή και δημιουργία εξ υπαρχής νέων. Η πρώην Γιουγκοσλαβία είναι ένα παράδειγμα. Είναι σαφές ότι διαμορφώνεται μια Νέα Τάξη Πραγμάτων, μια νέα Οργάνωση του Κόσμου, μέσα στην οποία θα εξομαλυνθούν αντιθέσεις και θα προκύψουν νέες, πιο ρεαλιστικές ισορροπίες των ισχυρών για την αρξάμενη ιστορική περίοδο του εικοστού πρώτου αιώνα.
Μέσα σ’ αυτό το διαταραγμένο διεθνές περιβάλλον δυσκολεύομαι να πιστέψω την αδιατάρακτη εξέλιξη των ελληνικών πραγμάτων, αντίθετα θεωρώ ότι η χώρα μας δέχεται ήδη ισχυρές πιέσεις και αντιμετωπίζει πολλαπλές απειλές. Εύχομαι να κάνω λάθος, αλλά παρατηρώντας τα δημοσιονομικά, τα δημογραφικά, τα παραγωγικά και καταναλωτικά, τα πολιτικά και πολιτισμικά δεδομένα της κι ακόμη την ιδεολογική σύγχυση και την προϊούσα χαλάρωση της κοινωνικής συνοχής διαβλέπω μια κούραση, μια παρακμή της εσωτερικής ζωτικότητάς της, μείωση της αυτοεκτίμησης και της πίστης στις δυνατότητές της, και αισθάνομαι την αισιοδοξία μου για ομαλές εξελίξεις να μειώνεται.
Αυτός είναι ο λόγος, για τον οποίο δεν εμπιστεύομαι την τουριστική μονοκαλλιέργεια, δεν θα ήθελα όλα τα αυγά των συμπολιτών μου σε ένα καλάθι, κρεμασμένο από ένα σπάγκο που ο χρόνος ροκανίζει. Αν η ένταση στην ανατολική Μεσόγειο αυξηθεί, που καμιά λογική αισιοδοξία δεν μπορεί να το αποκλείσει, οι touroperators θα στρέψουν τις ροές του Τουρισμού προς άλλες κατευθύνσεις, ασφαλείς, με ολέθριες συνέπειες για την Οικονομία της πόλης και φυσικά όχι μόνο του Ρεθύμνου.
Σύνεση σημαίνει, εκτός των άλλων, Πρόνοια. Και η Πρόνοια υποδεικνύει, αφού δεν υπάρχουν άλλες αξιόπιστες παραγωγικές πηγές, να στηρίζεται η Οικονομία της πόλης σε δυο πυλώνες: Στο Πανεπιστήμιο και τον Τουρισμό, όχι σε ένα και μάλιστα τον πιο ευαίσθητο και ευπαθή, τον Τουρισμό.
Περισσότερο από κάθε άλλη φορά, οι σημερινές περιστάσεις και οι διαφαινόμενες προοπτικές απαιτούν την ισχυρότερη δυνατή σύνδεση και αμφίδρομη στήριξη Πανεπιστημίου και πόλης του Ρεθύμνου.
Το Πανεπιστήμιο θα είναι ευχής έργο να διευρύνει το φάσμα των επιστημών που διδάσκει σε σχέση με την αγορά εργασίας, ώστε να προσελκύσει μεγαλύτερο δυναμικό και να εδραιώσει την ανοδική πορεία του στο μέλλον.
Και η πόλη οφείλει, όχι με την έννοια του ηθικού χρέους μόνο, άλλα και για χάρη της δικής της οικονομικής βιωσιμότητας, για τη διατήρηση ενός παραδεκτού επιπέδου ζωής των συμπολιτών σε χαλεπούς καιρούς, να παρέχει στο ανθρώπινο δυναμικό του Πανεπιστημίου επαρκή ποσοτικά και άνετη ποιοτικά κατοικία. Συγκεκριμένα, η σύνεση υποδεικνύει να μοιράζονται συνειδητά οι διαθέσιμες κατοικίες ανάμεσα στους δύο χρήστες, το σταθερό και χρονικά αξιόπιστο δυναμικό του Πανεπιστημίου και το ασταθές και χρονικά αβέβαιο τουριστικό δυναμικό, έστω και αν το δεύτερο εμφανίζεται περιστασιακά κάπως αποδοτικότερο. Όποιος συμπολίτης ενοικιάζει δυο κατοικίες το φρόνιμο είναι να διαθέτει από μια για τις χρήσεις αυτές διασφαλίζοντας σε ότι τον αφορά την ομαλή ανάπτυξη του Πανεπιστημίου. Θα είναι τραγικό λάθος, αν στην τεράστια ελκτική δύναμη του Ηρακλείου το Ρέθυμνο αντιτάξει την αδιαφορία του για το Πανεπιστήμιο, λάθος, ικανό να αντιστρέψει την πορεία της πόλης στον στίβο της Ιστορίας από ανοδική που είναι σήμερα σε καθοδική, αν δηλαδή η έδρα του Πανεπιστημίου μείνει κενό κέλυφος στο Ρέθυμνο και η δυναμική του διαρρεύσει στο Ηράκλειο. Τώρα κρίνεται η ζωή του Ρεθύμνου για τις επόμενες δεκαετίες και πρέπει να σκεφθεί και να ενεργήσει υπεύθυνα. Τις γενικότερες δυσμενείς εξελίξεις δεν μπορεί να τις επηρεάσει το Ρέθυμνο, ας μην αγνοήσει όμως την Τοπική Ανάπτυξη και ας τη βασίσει στους δύο δοκιμασμένους πυλώνες, το Πανεπιστήμιο και τον Τουρισμό.
Αυτές τις σκέψεις μου υπαγορεύουν οι εμπειρίες μου και εθεώρησα χρέος μου να τις μοιραστώ με τους συμπολίτες μου, ακόμη κι αν θα μου ήταν πιο ευχάριστο να απευθύνω ένα μήνυμα αισιοδοξίας. Η αισιοδοξία έρχεται, όταν ληφθούν έγκαιρα οι σωστές αποφάσεις.

Πηγή: goodnet.gr