Η οραματίστρια που έφερε την Κρητική διάλεκτο στο Πανεπιστήμιο Κρήτης! | ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Το Πανεπιστήμιο Κρήτης αδιαμφισβήτητα ξέρει πώς να απασχολεί την κοινή γνώμη, μέσα από τις υψηλές επιδόσεις του σε παγκόσμιο επίπεδο. Αυτή τη φορά, η είδηση σχετικά με την διδασκαλία της Κρητικής διαλέκτου ήταν η αφορμή για να στραφούν τα βλέμματα ξανά στα νέα σχέδια του Πανεπιστημίου, και πιο συγκεκριμένα του Παιδαγωγικού Τμήματος, στο Ρέθυμνο.

Οι γνώμες πολλές και οι αμφιβολίες άλλες τόσες. Υπάρχει όμως ένα βασικό πρόσωπο το οποίο είναι το αρμόδιο για να ξεκαθαρίσει το τοπίο και να δώσει τις απαντήσεις που πρέπει.

Συνέντευξη στη Μαριάννα Τζιράκη για το Daynight.gr

Η Μαρίνα Τζακώστα- Θεοδωράκη είναι εκείνη η οποία, για το φετινό χειμερινό εξάμηνο, ανέλαβε να διδάξει το μάθημα “Οι νεοελληνικές διάλεκτοι στην εκπαίδευση, η περίπτωση της Κρητικής διαλέκτου”, μετά από εισήγησή της και ομόφωνη απόφαση της Γενικής Συνέλευσης του Τμήματος. Πρέπει να σημειωθεί ότι πρόκειται για μία συλλογική προσπάθεια της ίδιας όσο και του Ιστορικού Συλλόγου Ρεθυμνίων Αττικής “Το Αρκάδι”. Η Μαρίνα Τζακώστα, μίλησε αποκλειστικά στο Daynight σχετικά με τα φετινά ακαδημαϊκά της σχέδια και μας συστήθηκε.

«Γεννήθηκα και μεγάλωσα στη  Θεσσαλονίκη. Η μητέρα μου, μικρασιατικής καταγωγής και από τους δύο γονείς, γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Ρέθυμνο. Ο πατέρας μου καταγόταν από ένα κεφαλοχώρι της Επαρχίας Βάλτου του ν. Αιτωλοακαρνανίας, το Λουτρό».

Το πλούσιο βιογραφικό της, ξεκινά με το Πανεπιστήμιο Κρήτης, όπου ξεκίνησε ως φοιτήτρια το 1992, στο Τμήμα Φιλολογίας. Ακολούθησαν μεταπτυχιακές α’ κύκλου στο ίδιο Τμήμα με ειδίκευση στη Γλωσσολογία και συγκεκριμένα στη Φωνολογία και την γλωσσική ανάπτυξη μονόγλωσσων ομιλητών. Οι διδακτορικές σπουδές της έγιναν στο Τμήμα Γλωσσολογίας και το Κέντρο Γενετικής Γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου του Λέιντεν στην Ολλανδία με υποτροφία του ολλανδικού κράτους. Κατά τη διάρκεια των διδακτορικών σπουδών της υπήρξε επισκέπτρια στο Τμήμα Γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου της Μασαχουσέτης στο Άμχερστ (UMass/ Amherst) αλλά και μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο Τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών με υποτροφία του ΙΚΥ και επισκέπτρια ερευνήτρια στο Κέντρο Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Πρίνστον στις Η.Π.Α. με υποτροφία (Stanley Seeger Center for Hellenic Studies, Princeton University).

Ο τομέας της Γλωσσολογίας αποτελεί για εκείνη επιστήμη υψηλής γοητείας και μας μίλησε για αυτόν με ιδιαίτερη προσήλωση και αγάπη, λέγοντας μάλιστα πως απέκτησε μία νέα οπτική αναφορικά με την μελέτη της γλώσσας

«Λόγω της μικρασιατικής  καταγωγής της, η μητέρα μου  δεν έζησε σε ένα έντονα διαλεκτικό περιβάλλον. Επομένως, ούτε και εγώ που επισκεπτόμουν την Κρήτη κάθε καλοκαίρι για περίπου 2 μήνες. Ωστόσο, η διάλεκτος ήταν ζωντανή στο έμμεσο οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον. Ο ρυθμός της γλώσσας και της μουσικής είναι κάτι που χαρακτηρίζει την κρητική ιδιοσυγκρασία και κουλτούρα και αυτό είναι κάτι που μαγεύει και συγκινεί.»

Μία εκ των βασικών ερωτήσεων που τέθηκαν στην Μαρίνα Τζακώστα ήταν σχετικά με την απόφαση για το φετινό ακαδημαϊκό εγχείρημα. Η ιδέα ήρθε το 2013, όταν έλαβε  μια πολύ τιμητική υποτροφία από το Κοινωφελές Ίδρυμα Ιωάννη Σ. Λάτση για να δημιουργήσει από κοινού με την ερευνητική της ομάδα το Ψηφιακό Μουσείο Ελληνικής Προφορικής Ιστορίας, μια δεξαμενή ζωντανών διαλεκτικών γλωσσικών δεδομένων και τοπικής ιστορίας. Όσον αφορά στον ιστορικό σύλλογο Ρεθυμνίων Αττικής «το Αρκάδι», ήταν εκείνο που  έκανε διάφορες προσπάθειες ενημέρωσης των πανεπιστημιακών αρχών του Π.Κ. εκδηλώνοντας την επιθυμία του κρητικού λαού για τη διδασκαλία της κρητικής διαλέκτου στο πανεπιστήμιο καταθέτοντας διάφορα ψηφίσματα. Όπως μας αποκάλυψε η ίδια, έπειτα από πολλά χρόνια έρευνας και μετά από την συνάντησή της με τον σύλλογο, δημιουργήθηκαν οι συνθήκες ώστε να ενταχθεί το μάθημα στον οδηγό σπουδών του τμήματος στο οποίο διδάσκει.

Η περίπτωση της Μαρίνας Τζακώστα είναι άκρως ιδιάζουσα, όχι μόνο λόγω της αγάπης που τρέφει για το αντικείμενό της, αλλά λόγω της ιδιοσυγκρασίας της ως άνθρωπος, κυρίως, αλλά και ως καθηγήτριας. Μέσα από την συζήτησή μας, διέκρινα την δυναμική και την αποφασιστικότητά της, παρ’ όλη την έντονη αμφισβήτηση και τα ποικίλα σχόλια που προέκυψαν την τελευταία περίοδο.

Όπως χαρακτηριστικά δήλωσε:

«Η κριτική είτε καλή, είτε κακή, καλοπροαίρετη είτε κακοπροαίρετη είναι ευπρόσδεκτη και μάλλον ενισχύει τα επιχειρήματά μας ως προς τους επιστημονικούς λόγους για τους οποίους υπάρχει αναγκαιότητα διδασκαλίας του μαθήματος. Η εντονότερη αρνητική κριτική αφορά τη χρήση εγχειριδίων διδασκαλίας της διαλέκτου, συγκεκριμένα, την απουσία γραμματικών της κρητικής διαλέκτου. Και πως άλλωστε να υπάρχουν τέτοιες καθώς η κρητική διάλεκτος διαφοροποιείται κατά τόπους; Εξάλλου, αυτό το «πρόβλημα» μη ύπαρξης γραμματικών αφορά και άλλες διαλέκτους και όχι μόνο την κρητική. Θα έλεγα όμως ότι η αυτή η κατά τόπους γλωσσική διαφοροποίηση, το «πρόβλημα» αυτό διευκολύνει τη διδασκαλία παρά τη δυσχεραίνει. Μπορεί να μην υπάρχουν ολοκληρωμένες ή πλήρεις γραμματικές, αλλά υπάρχουν μελέτες επί της διαλέκτου. Δεν ξεχνούμε τις μνημειώδεις μελέτες του Πάγκαλου, του Χατζηδάκη, του Κοντοσόπουλου, του Χαραλαμπάκη και άλλων νεότερων, οι οποίες αφορούν κυρίως το μορφοφωνολογικό και λεξιλογικό επίπεδο της διαλέκτου, μνημειώδεις αναλύσεις των έργων της κρητικής λογοτεχνίας (π.χ. Ξανθουδίδης, Αλεξίου), λεξικά της ανατολικής και δυτικής Κρήτης ή και τοπικών γλωσσικών ιδιωμάτων, αλλά και την τεράστια σύγχρονη λογοτεχνική παραγωγή στη γλώσσα του σήμερα που παίρνει τη μορφή μαντινάδων, τραγουδιών, θεατρικών έργων, μυθιστορημάτων και άλλων», αναφέρει η ίδια και συνεχίζει σχετικά:

«Δεν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε όλα τα παραπάνω για να οργανώσουμε το μάθημα; Φυσικά, εξέχον βήμα θα δίνεται σε διαλεκτόφωνους ομιλητές από διαφορετικές περιοχές της Κρήτης οι οποίοι θα μιλούν για τη γλώσσα, το πώς τη βιώνουν, τι νιώθουν γι’ αυτήν. Κεντρική θέση θα έχει στο μάθημα η διερεύνηση της σχέσης γλώσσας και μουσικής καθώς και  των μύθων που αφορούν την σχέση των διαλέκτων με την νεοελληνική γλώσσα. Σε αυτό το πλαίσιο η γραμματική της ΝΕ θα είναι ο οδηγός με βάση τον οποίο θα ορίζουμε τις ομοιότητες και διαφορές της ΝΕ και των γλωσσικών ποικιλιών. Στόχος μου είναι κάποια στιγμή να καταφέρουμε να συντάξουμε μια «βασική γραμματική της κρητικής διαλέκτου».

Μια σπουδαία ακαδημαϊκή χρονιά είναι εν εξελίξει και ανυπομονούμε για τη συνέχεια των δράσεων του Πανεπιστημίου Κρήτης. Η κριτική είναι αναπόφευκτη, όμως δεν γίνεται να μην υποστηριχθεί μια προσπάθεια η οποία αφορά μια ζωντανή διάλεκτο. Τέτοιες περιπτώσεις, όποτε υπάρχουν, οφείλουν να επαινεθούν και να υποστηριχθούν.

Κλείνοντας τη συζήτησή μας, η Μαρίνα Τζακώστα καλεί, όποιον είναι πρόθυμος,  να αποστείλει βιβλία ή να την τιμήσουν με  την παρουσία τους ως διαλεκτόφωνοι ομιλητές στο μάθημα της.

«Επιθυμία μας είναι να πετύχουμε αλλά και να γινόμαστε όλο και καλύτεροι», σημείωσε.