Aγούδουρας: Το καταπληκτικό φυτό της Κρήτης με τις φαρμακευτικές του ιδιότητες

Πρόκειται για έναν ταπεινό αυτοφυή θάμνο, που οι περισσότεροι τον θεωρούν ζιζάνιο στα χωράφιά τους. Είναι πολύ ελαφρύς και τον παρασύρει εύκολα ο άνεμος ,εξ ου και η φράση «τρέχει σαν τον αγούδουρα». Προσωπικά , θυμάμαι παλιότερα τον πατέρα μου όταν μας έστελνε στο κάμπο να βρούμε αγουδούρους τους οποίους χρησιμοποιούσε αντί για στρώμα στις καλύβες που κοιμόμαστε στα Καπαριανά την εποχή του τρηγητού.  Θυμάμαι που η χαρά μας ήταν απερίγραπτη ,  όταν ο πατέρας μου τους έστρωνε σε μια άκρη της καλύβας, και καθώς  πάνω τους έβαζε τσουβάλια και στη συνέχεια κουρελούδες,  κοιμόμασταν εκεί όλη η οικογένεια.

Χρησιμοποιείται σε πόνους από πληγές ,τσιμπήματα εντόμων , στομάχι , αϋπνίες κ.α

Στην Κρήτη είναι γνωστός σαν αγούδουρας και ανήκει στην οικογένεια των Υπερικοειδών, ενώ στην υπόλοιπη Ελλάδα το ξέρουν σαν Σπαθόχορτο και σαν Βαλσαμόχορτο. Αναφορές για το φυτό και για τις ιαματικές του ιδιότητες υπάρχουν από τον Ιπποκράτη, τον Διοσκουρίδη και τον Γαληνό. Οι αρχαίοι Σπαρτιάτες το χρησιμοποιούσαν για την επούλωση τραυμάτων από σπαθιά ,ίσως γι’ αυτό ονομάστηκε σπαθόχορτο.

Ανθίζει από τον Ιούνιο ως τον Σεπτέμβρη, ανάλογα με τις κλιματολογικές συνθήκες της κάθε περιοχής. Έχει καταπραϋντικές ιδιότητες και από αυτό παράγεται το βαλσαμέλαιο (βάλσαμο είναι αυτό που ανακουφίζει από τον πόνο), χρησιμοποιείται και για εξωτερική και για εσωτερική χρήση. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε όλο το φυτό αλλά κυρίως τα άνθη του.

Η ιδανική εποχή του Αγούδουρα

Η ιδανική εποχή στην Κρήτη για τη συλλογή και την αξιοποίηση του είναι το Καλοκαίρι όταν βγάζει το κίτρινο ανθάκι του.

Συνολικά έχουν καταγραφεί 300 είδη του φυτού, εννιά από αυτά στην Κρήτη, από τα οποία μάλιστα τα πέντε είναι ενδημικά.

Οι  παλιοί Κρητικοί το γνώριζαν χρησιμοποιώντας τον ως φάρμακο αλλά και ως ένα τρόπο να διώχνουν τα ζωύφια από τα όσπρια. Για τις χρήσεις αυτές και τις συνταγές που χρησιμοποιούσαν οι παλιοί , η πρόεδρος του συλλόγου Αποστολιανών Λένα Ηγουμενάκη γράφει:

Συνταγές … όπως παλιά

Για τα όσπρια: Τον αγούδουρα το χρησιμοποιούσαν για να απομακρύνουν τα ζωύφια από τα όσπρια! Καθάριζαν το λαμί με σκούπες αποκλειστικά με αγούδουρα, τοποθετούσαν τα όσπρια στα πιθάρια και τα σκέπαζαν με αγούδουρα!

Αγουδουρόλαδο: Μαζεύουμε τον αγούδουρα απο τα μέση Ιουνίου έως τα τέλη Αυγούστου. Γεμίζουμε ένα βάζο με τα δροσερά άνθη και τα καλύπτουμε με το ελαιόλαδο. Κλείνουμε καλά το βάζο και το τοποθετούμε σε σημείο που έχει ήλιο για 40 ημέρες μέχρι το λάδι να κοκκινίσει. Που και που ανακατεύουμε το βάζο μας. Όταν περάσουν οι μέρες σουρώνουμε το κόκκινο λάδι και το βάζουμε σε γυάλινο μπουκάλι, το φυλάμε σε δροσερό και σκιερό μέρος. Το λάδι από τον αγούδουρα είναι βάλσαμο! Το χρησιμοποιούμε σε κοψίματα, σε πληγές του δέρματος σε τσιμπήματα εντόμων αλλά και για ελαφρές εντριβές σε πόνους αρθρώσεων

Βραστάρι: Μπορούμε να αποξηράνουμε άνθη και να κάνουμε βραστάρι: 1 κουταλάκι του γλυκού σε ένα φλιτζάνι βραστό νερό, βοηθάει και ανακουφίζει το στομάχι, τον πονοκέφαλο και τις αϋπνίες.

Βαλσαμόχορτο ή Σπαθόχορτο

Η ονομασία Αγούδουρας για το συγκεκριμένο θάμνο χρησιμοποιείται στην Κρήτη. Στην υπόλοιπη Ελλάδα ονομάζεται Βαλσαμόχορτο ή Σπαθόχορτο. Είναι γνωστό βότανο από την αρχαιότητα ως αντικαταθλιπτικό, καταπραϋντικό, επουλωτικό, τονωτικό του ανοσοποιητικού συστήματος. Ο Νίκανδρος και ιδιαίτερα ο Διοσκουρίδης το αναφέρουν κατά της ισχιαλγίας και σαν επουλωτικό των πληγών. Το δε κρασί που παρασκευάζεται με το φυτό σαν αντιπυρετικό. Το έχει αναφέρει επίσης και ο Ιπποκράτης παλαιότερα. Τις θεραπευτικές ιδιότητες του φυτού τις γνώριζαν οι Άραβες και οι Πέρσες περισσότερο δε οι Ιταλοί που ασχολήθηκαν με αυτό τους περασμένους αιώνες. Θεόφραστος, Ματιόλης, Παράκελσος, Σκόπολι, Καμεράριος, το αναφέρουν ως “υπερικόν” και το θεωρούσαν μόνο αντιτραυματικό και επουλωτικό.

Ο Γαλιλαίος συνιστούσε το βότανο για τη διουρητική του δράση, για την θεραπεία των πληγών και για προβλήματα που προκαλούνται από εμμηνορροϊκές διαταραχές.

Η λατινική ονομασία προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις υπέρ και εικών.

Λέγεται επίσης ότι πήρε το όνομα ´Προδρόμου βότανο´, από τους ιππότες του Αγίου Ιωάννου της Ιερουσαλήμ που θεράπευαν με αυτό τις πληγές στις μάχες των σταυροφοριών. Τον 16ο αιώνα ο Παράκελσος το χρησιμοποιούσε για τις πληγές εξωτερικά και για την αντιμετώπιση του πόνου από μώλωπες.

Τον Μεσαίωνα πίστευαν επίσης ότι ξόρκιζε το κακό πνεύμα, γι’ αυτό και οι τρελοί υποχρεώνονταν συχνά να πίνουν το έγχυμα του.

Το κίτρινο χρώμα του φυτού το συνέδεσε με τη χολερική διάθεση και το έδιναν για τον ίκτερο και την υστερία.

Πηγή: apopsilive.gr