Μπάλος – Γραμβούσα: Θαύμα τεσσάρων θαλασσών

Ενα «Χέρι» κι ένας «Λαιμός» έχουν ανταμώσει μ’ ένα «Τηγάνι» και τέσσερα πελάγη κι έχουν στήσει χορό στο βορειοδυτικό άκρο της Κρήτης, διδάσκοντας τα βήματα σε χιλιάδες ανθρώπους κάθε καλοκαίρι!

Ο Μπάλος σε όλο του το μεγαλείο, από το μονοπάτι που ξεκινά από του «Μπελιβάνη το μνήμα»

Πολύχρωμα στίγματα κινούνται σαν ανήσυχα έντομα σ’ ένα ιδιόμορφο σύμπαν. Χρωματίζουν την εκτυφλωτικά λευκή άμμο και γίνονται σημαδούρες στα μαγευτικά αβαθή νερά που παίρνουν όλες τις αποχρώσεις του μπλε και του πράσινου από τα διαφορετικά κατά τόπους βάθη. Στον Μπάλο, η έννοια της ασημαντότητας του ανθρώπου έναντι του μεγαλείου της φύσης, μοιάζει να εικονογραφείται.

Βρισκόμαστε στο βορειοδυτικό άκρο της Κρήτης, στο ακρωτήρι της Γραμβούσας, σημείο συνάντησης τεσσάρων πελάγων, καθένα από τα οποία βάζει τη δική του σφραγίδα: το Μυρτώο το φως, το Ιόνιο την καλοσύνη, το Κρητικό τους ανέμους, το Λιβυκό τις αμμοθίνες.

Το ενετικό κάστρο στην κορυφή του λόφου

Στη δυτική πλευρά του, μια έξαρση της γης δημιουργεί το ακρωτήρι Τηγάνι που ενώνεται με την στεριά με μια λωρίδα βράχου, το Χέρι, και στον αυχένα του, τον Λαιμό, συντελείται το θαύμα του Μπάλου. Παρότι η παραλία δεν έχει αξιοποιηθεί τουριστικά και η πρόσβαση απαιτεί οδήγηση σε δύσβατο χωματόδρομο κι έπειτα περπάτημα σε ημίωρο μονοπάτι, συμβαίνει το εξής παράδοξο: ο Μπάλος θεωρείται από τις πιο κοσμικές παραλίες της Κρήτης.

«Στης Γραμβούσας τ’ ακρωτήρι, εγλεντούσα μια φορά μ’ έναν κρητικό ψαρά/ ένα γέρο καπετάνιο, που ‘χε βάρκα τη χαρά στης Γραμβούσας τα νερά». Οι στίχοι του Κώστα Μουντάκη αναφέρονται στον γερο-Τσέγκα, τον θρυλικό ψαρά του ακρωτηρίου που ζούσε στον Μπάλο στις αρχές του 20ού αιώνα με τη γυναίκα του και επιβίωνε ψαρεύοντας τα ξακουστά μουρμούρια της περιοχής.

Οι δενδρόφλομοι της Γραμβούσας στρώνουν μαγευτικά χαλιά στο ακατοίκητο νησί

Ο Νικολής Τσέγκας πνίγηκε σε θαλασσοταραχή το 1966 και μνημονεύεται για την ικανότητά του να σκαρώνει τραγούδια σφυρίζοντας. Ενας άλλος ερημίτης της εποχής ήταν ο βοσκός Ζαχαράκης, ο οποίος πέθανε από τη στεναχώρια του όταν οι Γερμανοί σκότωσαν τα κατσίκια του.

Σήμερα στον Μπάλο η ανθρώπινη δραστηριότητα απουσιάζει καθώς προστατεύεται ως τοπίο ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, ωστόσο τους καλοκαιρινούς μήνες επικρατεί το αδιαχώρητο. Τα καραβάκια, βλέπετε, μεταφέρουν καθημερινά χιλιάδες επισκέπτες από το Καστέλι Κισάμου, και παρέα με τα ιδιωτικά κότερα και τους πεζοπόρους, σχηματίζουν μια πολυπληθή κοινότητα με μεγάλες προσδοκίες που δεν διαψεύδονται.

Το ακρωτήρι της Γραμβούσας από αέρος

Πιάνουν θέση κάτω από τους τεράστιους σκίνους και τις κουμαριές και βιώνουν το θαύμα προτιμώντας να ξεχνούν πως τα εξωτικά νερά που κολυμπούν βάφτηκαν κόκκινα το 1825, όταν 40 γυναικόπαιδα σφαγιάστηκαν από τους Τούρκους, προδομένα από ένα άλογο που διασχίζοντας τα αβαθές πέρασμα φανέρωσε το σπηλαιοβάραθρο-κρησφύγετό τους.

Ο ερημίτης της Μεσοσογείου
Μπροστά στον παράδεισο του Μπάλου υψώνουν παράστημα δύο νησίδες: η Αγρια και η Ημερη Γραμβούσα, ο ερημίτης της Μεσογείου, όπως αποκαλείται. Ομως δεν ήταν πάντα έτσι.

Η Ημερη Γραμβούσα κατοικήθηκε ήδη από τους αρχαίους χρόνους όπως αποδεικνύουν τα λείψανα κάστρου και κτιρίων στα βορειοδυτικά και στα μέσα του 19ου αιώνα φαίνεται πως αριθμούσε 3.000 κατοίκους! Αδιάψευστος μάρτυρας είναι το καλοδιατηρημένο ενετικό κάστρο που επιβλέπει, από την κορυφή του λόφου, τα κότερα να ρίχνουν άγκυρα στο φυσικό του λιμάνι.

Αυτό το λιμάνι καθώς και η θέση του νησιού έκαναν τους Ενετούς να κτίσουν στα 1579 και 1588 το απόρθητο φρούριο το οποίο πέρασε μεν από αρκετά χέρια ωστόσο πάντα μέσω δόλου και τεχνασμάτων. Οι Τούρκοι το κατέκτησαν το 1692 δωροδοκώντας τον Ενετό φρούραρχο και οι Κρητικοί το απελευθέρωσαν το 1825 προσποιούμενοι τους Τούρκους που προσέγγισαν για αλλαγή φρουράς.

Η Γραμβούσα λοιπόν, έμελλε να είναι το πρώτο τμήμα της Κρήτης που απελευθερώθηκε από τους Τούρκους. Τότε εγκαταστάθηκαν στο νησί εκατοντάδες Κρητικοί, κάποιοι από τους οποίους, μην έχοντας άλλον τρόπο επιβίωσης, επιδόθηκαν στην πειρατεία καθιστώντας το πέρασμα φόβο και τρόμο των πλοίων. Μέχρι που επενέβησαν οι ξένες δυνάμεις και ο Καποδίστριας, απομάκρυναν πειρατές και κατοίκους και η Γραμβούσα ερήμωσε.

Η υπέροχη παραλία της Γραμβούσας επισκιάζεται από τη λάμψη του Μπάλου

Σήμερα το νησί – σύμβολο κατακλύζεται από τα τουριστικά σκάφη. Οι επισκέπτες βαδίζουν ανάμεσα στους δενδρόφλομους που χρωματίζουν το τοπίο μοναδικά ανάλογα με την εποχή, ανηφορίζουν στο κάστρο, ατενίζουν τη μεγαλειώδη θέα προς τα Κύθηρα και τον Ταΰγετο αν η ατμόσφαιρα το επιτρέπει κι έπειτα ξαπλώνουν στην πανέμορφη παραλία του με το γοητευτικό ναυάγιο, μ’ ένα αίσθημα απόλυτης απελευθέρωσης.

Κείμενο: Ολγα Χαραμή
Φωτογραφίες: Γιώργος Πατρουδάκης, Ηρακλής Μήλας

thetravelbook.gr