Η Τουρκία οδεύει στο χάος μετά τη δολοφονία του Ρώσου πρέσβη

του Αλέξανδρου Δρίβα*

Το Διπλωματικό Δίκαιο, φαίνεται να υφίσταται τρυγμούς στην Τουρκία. Μέχρι την ώρα που γράφεται το κείμενο, η Τουρκία επισήμως, απαντά…ημί-επισήμως. Ο δήμαρχος της Άγκυρας, δηλώνει πως πρόκειται ουσιαστικά για προβοκάτσια με στόχο την επιδείνωση των σχέσεων μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας. Κι όμως, από ο,τι φαίνεται, είμαστε πολύ κοντά στο να πάρει φωτιά η Τουρκία καθώς πυροβολισμοί, ακούστηκαν σύμφωνα με το State Department και κοντά στην Αμερικανική Πρεσβεία στην Άγκυρα.

Οι ρωσο-τουρκικές σχέσεις

Από τον περασμένο Νοέμβρη και την κατάρριψη του ρωσικού Su-24, οι ρωσο-τουρκικές σχέσεις, πέρασαν μέχρι σήμερα, ένα απότομο ιστορικό χαμηλό και από την «συγγνώμη» του Ερντογάν στη Ρωσία λίγο πριν λάβει χώρα το αποτυχημένο πραξικόπημα εναντίον του, σε μια προσπάθεια επαναπροσέγγισης, που έφτασε στις συζητήσεις για τον Turkish Stream και για τη δημιουργία πυρηνικού εργοστασίου στην Τουρκία με αγορά ρωσικής τεχνογνωσίας.

Το βασικό ρωσικό συμφέρον, συνίσταται στο appeasement της Τουρκίας έτσι ώστε να πλησιάσει στη ρωσική σφαίρα επιρροής. Στη Ρωσία, δεν έχουν χάσει τη σχέση με το λογική. Απεναντίας, γνωρίζουν ότι το να βρίσκεται η Τουρκία στο ΝΑΤΟ και να αποκτήσει ξαφνικά την ευθύνη (και τα οφέλη) ρωσικών γεω-οικονομικών συμφερόντων, δεν ανήκουν στη σφαίρα που θα μας οδηγήσει να πούμε ξανά πως «πολιτική είναι η τέχνη του εφικτού». Στο «παιχνίδι», υπάρχουν ορισμένοι κανόνες. Πράγματι, υπάρχει μια τάση αλλαγής κανόνων παγκοσμίως στο πολιτικό παιχνίδι, όμως αυτή η αλλαγή, έρχεται μεταβατικά.

Η Γιάλτα, δεν αλλάζει από τη μία μέρα στην άλλη. Η Τουρκία, βλέποντας πως τα συμφέροντά της με τις ΗΠΑ έχουν αρχίσει να αποκλίνουν περισσότερο από ο,τι με της Ρωσίας, φαίνεται να σκέφτεται την επαναπροσέγγιση με τη Ρωσία. Ο τακτικισμός άλλωστε του Ερντογάν, αποσκοπεί στο να κάνει την Τουρκία διακύβευμα μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας. Σε έναν πλειστηριασμό, το διακύβευμα είναι αυτό που αποκτά αξία και όχι ο διακυβευτής, ο οποίος μόνο μακροπρόθεσμα θα δρέψει τα οφέλη της επένδυσής του.

Στρατηγικό συμφέρον της Ρωσίας, είναι να κρατά ΝΑΤΟ και Ε.Ε όσο γίνεται, λιγότερο συμπαγείς σαν οργανισμούς. Αυτό, μπορούμε να πούμε πως το έχει καταφέρει αρκετά καλά, ειδικά όσον αφορά τις σχέσεις Ε.Ε και ΝΑΤΟ. Εν προκειμένω, προσπαθεί να δοκιμάσει τη δυναμική του ΝΑΤΟ πάνω στο κατά πόσον ευθυγραμμίζονται τα συμφέροντα των χωρών που ανήκουν σε αυτό. Οπότε, η Ρωσία έχει ακόμη λόγους, (έστω και τακτικισμού) να κρατά σε ένα επίπεδο τις σχέσεις της με την Τουρκία.

Η δολοφονία του Ρώσου Πρέσβη, τα χαλάει όλα

Δε θα μας φανεί περίεργο αν η Ρωσία και η Τουρκία επιμείνουν στο να διατηρήσουν τις σχέσεις τους σε ένα επίπεδο παρά τη δολοφονία του Ρώσου Πρέσβη. Το παιχνίδι της ευρύτερης Μέσης Ανατολής, έχει πολλά επεισόδια και είναι γνωστό πως κράτη και επιχειρήσεις, υπολογίζουν διαφορετικά από ο,τι οι άνθρωποι στις μεταξύ τους σχέσεις. Παρόλα αυτά, επίσημα χείλη της Ρωσίας από τον Πούτιν αναγνωρίζεται πως υπάρχει σαφής πρόκληση της Τουρκίας για να δημιουργήσει κλίμα ενόψει της Τριμερούς.

Ο Πούτιν, ακόμη και να ήθελε (υποθετικά) να μην δώσει σημασία, δεν μπορεί να το κάνει για εσωτερικούς λόγους. Ο ρωσικός λαός και η διεθνής κοινότητα θα διέκριναν αδυναμία στη Ρωσία, κάτι που θα πλήγωνε το γόητρο με κόστος πραγματικών απωλειών. Αν ο Πούτιν επιθυμεί να καταστήσει την Τουρκία διεθνή δρώντα με παγκόσμια συμφέροντα, δεν μπορεί να αφήνει αναπάντητες τέτοιες προκλήσεις. Κανείς μετά, δε θα ήθελε τη Ρωσία για «σύμμαχο». Στις διεθνείς σχέσεις, κανείς δεν «συμπαθεί» τον αδύναμο. Ο Ρώσος πρόεδρος, απεναντίας, θα εκμεταλλευτεί στη σημερινή Τριμερή την δολοφονία του πρεσβευτή του, προσπαθώντας να μειώσει ή και να εκμηδενίσει τις αξιώσεις που θα προβάλλει η Τουρκία. Αυτό, συμφέρει και το Ιράν (μειώνονται οι «διακυβευτές, άρα μεγαλώνει το προσδοκώμενο όφελος) και στο βάθος, και τις ΗΠΑ.

Η Τουρκία, εμφανίζεται προς το παρόν αμήχανη και μάλλον διαρρέουν συγκεκριμένες πληροφορίες από ΜΜΕ της Τουρκίας οι οποίες είναι δύσκολα επαληθεύσιμες ή μάλλον, πληροφορίες προς απόρριψη. Όπως αυτή που ήθελε τον δολοφόνο του Ρώσου πρέσβη να είναι οπαδός του Γκιουλέν (αν ασπάζεται ή ασπαστεί το επίσημο τουρκικό κράτος αυτήν τη θέση, τότε η Τουρκία…επιτίθεται στις ΗΠΑ καθώς θα ζητήσει την έκδοση του Γκιουλέν στην Τουρκία). Αυτό, θα συνέφερε πάλι τη Ρωσία καθώς θα φέρει περαιτέρω τριβή στις σχέσεις με τις ΗΠΑ. Η Τουρκία, μέχρι αυτό το σημείο, βγαίνει χαμένη. Η Συρία, φάνηκε πως θα ήταν το νεκροταφείο του νεο-οθωμανικού εγχειρήματος (ή πανισλαμικού με τουρκικά στοιχεία) στο οποίο επένδυσε η Τουρκία και την οικονομική της ανάπτυξη αλλά και την εξωτερική και εσωτερική της πολιτική. Δε θα είναι έκλπηξη αν η Τουρκία συνεχίσει να κυνηγά φαντάσματα ή να προσπαθήσει να ρίψει ευθύνες για «δάκτυλο» κάποιου άλλου παράγοντα, ο οποίος (κατά φαντασίαν) θα όπλισε τη σκανδάλη εναντίον του Ρώσου αξιωματούχου.

Όπως και να έχει, ο τακτικισμός που χρησιμοποιήθηκε και από τις δύο πλευρές, έχει τα όριά του. Τα όρια της τακτικής, τελειώνουν πάντα στους αρχικούς στρατηγικούς στόχους που έχουν τεθεί. Δεν μπορεί η τακτική να υπονομεύει τον σκοπό. Η Τουρκία, συνεχώς πέφτει στην παγίδα που η ίδια δημιούργησε ενώ η Ρωσία, χρησιμοποιούσε μέχρι και προχθές, τον τακτικισμό ως μέσο προώθησης στρατηγικών στόχων. Τα κίνητρα του δράστη, προς το παρόν δεν έχουν πάρει κάποιο επίσημο πολιτικό ένδυμα, παρόλα αυτά, η Τουρκία, έρχεται σε δύσκολη θέση.

Δεν είμαστε άρα σε θέση να εντάξουμε το επεισόδιο σε κάποια επιτηδευμένη κίνηση (προσπάθεια προβοκάτσιας) Ο στρατηγικός στόχος της Ρωσίας είναι η μεγιστοποίηση της επιρροής της στη Συρία και στην Ανατολική Μεσόγειο. Φαίνεται να τον πετυχαίνει μέχρι στιγμής. Η Τουρκία, φαίνεται να περνά όλο και πιο βαθιά σε αστάθεια. Θα είναι ενδιαφέρον να δούμε πως θα εισπράξουν άλλες πρεσβείες, άλλων χωρών που είναι εγκατεστημένες στην Άγκυρα και στην Κωνσταντινούπολη. Θα είναι ενδιαφέρον να δούμε την αντίδραση και άλλων οίκων αξιολόγησης. Από τις συνεχείς εκρήξεις και τα αθώα θύματα και τη συνεχή στρατιωτική αιμορραγία της Τουρκίας στη Συρία, στο κυνήγι των Κούρδων και την οικονομική αστάθεια που προμηνύουν οίκοι αξιολόγησης, η Τουρκία το μόνο που κάνει είναι να μαζεύει συνεχώς εχθρούς. Η εκτίμηση για την ώρα είναι πως η Τουρκία, θα βαίνει σε όλο και χειρότερες μέρες κάτι που θα κατά πάσα πιθανότητα, θα διχάσει τον τουρκικό λαό, ο οποίος είναι αβέβαιο για πόσο ακόμη θα υπομένει ένα τέτοιο εμπόλεμο καθεστώς (εντός και εκτός Τουρκίας).

*Ο Αλέξανδρος Δρίβας είναι υποψήφιος Δρ Διεθνών Σχέσεων, Συντονιστής της Ομάδας Ανατολικής Μεσογείου στο ΤΟ.ΡΕ.ΝΕ

Πηγή:liberal.gr