Δίκταμο ή έρωντας: Το θεϊκό βότανο της Κρήτης

Δίκταμος ο θάμνος της Δίκτης.
Το όνομα ∆ίκτανµος όπως τον αποκάλεσαν οι αρχαίοι προέρχεται από το ονομαστό όρος της Κρήτης την ∆ίκτη και τη λέξη θάμνος δηλαδή “∆ίκταµνος ο Θάµνος της ∆ίκτης” ή
έρωντας με επιστημονική ονομασία Origanum dictamnus είναι ένα το πιο φημισμένα κρητικά ενδημικά φυτά και το βρίσκουμε μόνο στο νησί της Κρήτης σκαρφαλωμένο σε απόκρημνους βράχους με υψόμετρο από 0 έως 1900 μέτρα και όπως έγραψε και ο Θεόφραστος “το δε δίκταµνον ίδιον της Κρήτης”.

Το δίκταμο είναι ένα πολυετές αρωματικό φυτό με βλαστούς 20-40cm τα φύλλα του είναι πρασινόλευκα 13-25mm δισκοειδή-ωοειδή και καλυμμένα με πυκνές τρίχες.
Τα λουλούδια του με μια πανέμορφη στεφάνη ροδινοπρασινωπή έως κοκκινολιλά, περιβαλλόμενη από μεγάλα κοκκινωπά βράκτια.
Ο κάλυκάς του είναι με 5 οδόντες και το άρωμα του θεσπέσιο.

Ο δίκταμος – το θαυματουργό αυτό βότανο -είναι γνωστός από τη Μινωική εποχή όταν οι Μινωίτες παρασκεύαζαν από το βότανο:

– Αρώματα
– Αλοιφές -τις οποίες χρησιμοποιούσαν για την επούλωση τραυμάτων και πληγών-
– Αρωματικά λάδια – ειδικά με λάδι ελαιόλαδου το οποίο και πρόσφεραν στους θεούς στους βασιλιάδες και ιερείς τους.
– Αρωματικούς οίνους όπως το δικταμνίτη οίνο που μας αναφέρει ο Διοσκουρίδης στο πέμπτο βιβλίο του περί ύλης ιατρικής .
Τα αρωματικά λάδια που παρασκεύαζαν από το βότανο είχαν τονωτικές και διεγερτικές ιδιότητες.

Ο Πλίνιος αναφερόμενος στο δίκταμο λέει:
“Tο φυτόν καλούμενον δίκταμον εις ουδέν άλλο μέρος φύεται ειμη εν τη νήσω Kρήτη”.

Ο Θεόφραστος στο έργο του “Περί Φυτών ιστορίες” γράφει:
“Tο δίκταμο είναι φυτό που βγαίνει μόνο στη Κρήτη.

Ο δίκταμος ήταν γνωστός από την αρχαιότητα και οι αρχαίοι γιατροί του απέδιδαν πολλές θεραπευτικές ιδιότητες.
Το άγαλμα της θεάς Aρτέμιδος η οποία εκτός των άλλων ήταν και προστάτης των επιλόχων γυναικών έφερε στο κεφάλι της στεφάνι από δίκταμο.

Επίσης κατά την αρχαιότητα θεωρούσαν το δίκταμο ικανό να απορρίπτει τα σιδερένια τόξα από τα πληγωμένα σώματα.
Σύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς αυτό έγινε γνωστό από τα αγριοκάτσικα της Kρήτης (τους Kρητικούς Aίγαγρους (Capra aegagrus)) τα οποία όταν πληγώνονταν και έμενε το βέλος στο σώμα τους έτρωγαν δίκταμο και αυτό έπεφτε αμέσως.

Στο δίκταμο αναφέρονται πολλοί συγγραφείς όπως:

– Ο Θεόφραστος – ο οποίος αναφέρει πως ο δίκταμος χρησιμοποιήθηκε άπειρες φορές την ώρα του τοκετού σαν κατάπλασμα χαμηλά στην κοιλιά για τη δυστοκία.
– Ο Διασκουρίδης – ο οποίος θεράπευε και τις πληγές των στρατιωτών σε περιόδους πολέμου με το δίκταμο μας αναφέρει:
“Ού µόνον γαρ πινοµένη, αλλά και προστιθεµένη, υποθυµιωµένη τα τεθνηκότα έµβρυα εκτινάσσει”…
– Ο Πλούταρχος
– Ο Πλίνιος
– Ο Aπούλιος και άλλοι…
– Ο Aριστοτέλης στο έργο του “Περί των ζώων ιστορίαι” μας κάνει γνωστές τιςπαυσίπονες και επουλωτικές ιδιότητες του δίκταμου αναφέροντας τα εξής:
“Επεί και εν Kρήτη φασί τας αίγας τας αγρίας όταν τοξευθώσι ζητείν το δίκταμνον δοκεί δε τούτον εκβλητικόν είναι των τοξευµάτων εν τω σώµατι”.
– Ο Ιπποκράτης τον χρησιμοποιούσε σαν εμμηναγωγό εκτρωτικό για την διευκόλυνση της υστεροτοκίας
– Για αυτό είχε ονομάσει το βότανο και “ωκυτόκιον”
– Από το ωκύς που σημαίνει ταχύς και τόκος που σημαίνει τοκετός και κατ’ επέκταση αυτό που επιταχύνει τον τοκετό.
– Για προβλήματα της χοληδόχου κύστεως και για τα προβλήματα των πνευμόνων

Πριν από το μεσαίωνα το δίκταμο ήταν γνωστό στους Eυρωπαίους σαν φαρμακευτικό φυτό
ενώ από το αιθέριο έλαιό του αρωματίζονταν ποτά όπως η Bενεδικτίνη και η Tραπιστίνη.
Ο Bιργίλιος στο 12ο βιβλίο της “Aινειάδας” του διηγείται ότι όταν πληγώθηκε ο Aινείας από βέλος η μητέρα του η Aφροδίτη πήγε και μάζεψε δίκταμο στο όρο Δίκτη της Kρήτης “φυτόν ύπερ επιζητεί η άγρια αίξ, όταν το ταχύ βέλος του κυνηγού την πληγώση” αλλά και η ίδια όταν αισθάνθηκε τους πόνους του τοκετού μάζεψε φύλλα δικτάμου και τα χρησιμοποίησε κατάλληλα.

Σήμερα είναι περιζήτητο, σπάνιο και δυσεύρετο διότι ο τόπος που το παράγει είναι μικρός και ο δίκταμος υπήρξε ένα βότανο µε ιδιαίτερη οικονοµική σηµασία στο παρελθόν -όπως άλλωστε και σήµερα – που η υπερβολική και αλόγιστη εκμετάλλευση του άγριου βοτάνου προκάλεσε µείωσή του ακόµα και εξαφάνισή του σε ορισµένες περιοχές.
Ο δίκταμος σήμερα προστατεύεται από τη Συνθήκη της Βέρνης.

Έρωντας λοιπόν το δίκταμο για τις αναζωογονητικές του ιδιότητες και σταθάρι, σταμνόχορτο, σταμοτόχορτο, στομαχόχορτο και χρησιμοποιείται ως τονωτικό αφέψημα για
να καταπραΰνει τους πονοκεφάλους, τις νευραλγίες και τις στομαχικές διαταραχές
για τις παθήσεις του συκωτιού αλλά και ως εμμηναγωγό.

Το έγχυμα από ολόκληρο το φυτό χρησιμοποιείται για την καταπολέμηση της ατονίας, για αναζωογόνηση, σαν αφροδισιακό, για τα κρυολογήματα και για το βήχα.

Στο δίκταμο αποδίδονται σήμερα πολλές θεραπευτικές ιδιότητες όπως:

• ισχυρές αντιοξειδωτικές
• Επουλωτικές
• Παυσίπονες
• Αντιμικροβιακές
• Αναζωογονητικές
• Αποχρεμπτικές
• Αντιπυρετικές
• Ηπατοπροστατευτικές
• Συσφικτικές
• Τονωτικές
• Αντισηπτικές
• Αντισπασμωδικές
• Αντιαιμορραγικές
• Καταπραϋντικές του πεπτικού συστήματος
• Σπασμολυτικές
• Ισχυρές αφροδισιακές
• Καθώς και η ικανότητα να καταστέλλει την μεταλλαξιογένεση.

Το έγχυμα του βοτάνου απαλύνει τους πονοκεφάλους, τις νευραλγίες, τις ηπατικές παθήσεις, τους πόνους της περιόδου, ανακουφίζει από το βήχα που συνοδεύεται με κρυολόγημα, από τις ήπιες γαστρεντερικές διαταραχές και τις στομαχικές διαταραχές
Το κατάπλασμά του απαλύνει πονοκεφάλους, πληγές και δερματικές φλεγμονές.
Παραδοσιακά το δίκταμο ανακουφίζει από τις φλεγμονές και τους μώλωπες τους δέρματος.
Το αιθέριο έλαιο του ανακουφίζει από μυϊκούς, ρευματικούς πόνους και παθήσεις του δέρματος.
Η ρίζα του χρησιμοποιείται ως αλοιφή για τη θεραπεία της ισχιαλγίας.

Γενικά ο δίκταμος στην Ελλάδα έχει χρησιμοποιηθεί ως μια παραδοσιακή θεραπεία χωρίς προβλήματα για πάρα πάρα πολλά χρόνια και ας δούμε τα συστατικά του που
περιέχει:

– Φλαβονοειδή 
– Κουμαρίνες
– Φαινολικά οξέα– Τα φλαβονοειδή:

• apigenin
• kaempferol
• quercetin
• eriodictyol
• taxifolin
• narigenin

– Τα τριτερπένια:

• oleanolic
• rare 21α-OH oleanolic acid
• ursolic acid
• 21α-OH ursolic acid και ouvaol

– Αιθέρια έλαια:τα κύρια συστατικά του αιθέριου ελαίου του δίκταμου είναι τα μονοτερπένια:

• carvacrol
• γ-terpinene
• και
• p-cymene

– κατεχίνες

Για το δίκταμο δεν έχουν αναφερθεί ανεπιθύμητες ενέργειες και η παραδοσιακή χρήση του βοτάνου είναι ασφαλής.
Η ασφάλεια του δίκταμου κατά τη διάρκεια της κύησης και της γαλουχίας δεν έχει τεκμηριωθεί.

Ας δούμε πως μας λέει ο Διοσκουρίδης ότι παρασκεύαζαν το δικταμνίτη οίνο:
Μουσκεύουμε σε οκτώ κοτύλες μούστου τέσσερις δραχμές δίκταμου μέσα σε πανί για τρεις μήνες.
Κάνει καλό σε όσους έχουν ναυτία στο στομάχι, ενώ προκαλεί και την έμμηνο ρύση και τον καθαρισμό μετά τον τοκετό.

Δίκταμο σε ελαιόλαδο:
Σε ένα γυάλινο βάζο ρίχνουμε ένα φλιτζάνι αγνό ελαιόλαδο και προσθέτουμε τρία με τέσσερα κλαδάκια φρέσκο ή ξερό δίκταμο.
Το φυλάμε σε δροσερό και σκοτεινό μέρος για τρεις περίπου εβδομάδες οπότε και
το σουρώνουμε.
Μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε σε φαγητά σε σαλάτες και σάλτσες ή να κάνουμε επάλειψη σε σημεία του δέρματός μας που έχουν πρόβλημα.

Αυτός είναι – λοιπόν – ο δίκταμος ή έρωντας ο οποίος συλλέγεται τόσο δύσκολα όσο «τα πάθη του έρωτα» σύμφωνα με την παράδοση και είναι άλλος ένας θησαυρός της Κρητικής μας Γης.