Προσοχή | Δείτε από τι κινδυνεύει η Κρήτη

Το ερώτημα όπως γνωρίζουν πολύ καλά όλοι δεν είναι αν θα μας χτυπήσει ένας μεγάλος σεισμός αλλά το πότε. Δε δικαιούμαστε να ξεχνάμε ότι η Ελλάδα κατέχει την πρώτη θέση από πλευράς σεισμικότητας στην Ευρώπη και την έκτη παγκοσμίως, ενώ ιστορικά η Κρήτη έχει χτυπηθεί από πολλές ισχυρές δονήσεις.

Και αυτά δεν είναι τα μόνα κακά νέα, καθώς στο εκρηκτικό “κοκτέιλ” για την περιοχή μας, το οποίο περιλαμβάνει ιστορικά τουλάχιστον παλιρροϊκά κύματα και ηφαιστειακές εκρήξεις από τη Σαντορίνη, έρχεται να προστεθεί και ο κίνδυνος από τις κλιματικές αλλαγές με ξηρασίες και κατακλυσμιαίες πλημμύρες, όπως δείχνουν όλα τα μοντέλα.

Από κινδύνους… ζωσμένοι

Δεν είναι υπερβολή ότι η Κρήτη είναι ζωσμένη από κινδύνους, αρχαίους και σύγχρονους. Ο πιο γνωστός από αυτούς είναι φυσικά ο Εγκέλαδος, ο οποίος δε μας ξεχνάει συχνά-πυκνά.

Τα ηφαίστεια

Εξίσου σοβαρός κίνδυνος για το νησί μας αποτελούν τα ηφαίστεια της Ελλάδας, που θα μπορούσαν να μας επηρεάσουν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, είτε ως άμεση συνέπεια μιας ενδεχόμενης έκρηξης είτε συνδυαστικά με σεισμούς και παλιρροϊκά κύματα.

Κορυφαία θέση στη λίστα έχει βεβαίως το ηφαίστειο της Σαντορίνης, με βεβαρημένο για το νησί μας παρελθόν από την έκρηξη της προϊστορίας που ενοχοποιείται για την καταστροφή του Μινωικού Πολιτισμού, η οποία άλλαξε δραματικά τη μορφολογία της Θήρας και τύλιξε στη λήθη του χρόνου τον προϊστορικό οικισμό του νησιού, ο οποίος όταν εντοπίστηκε από την αρχαιολογική σκαπάνη σχεδόν άθικτος πήρε το χαρακτηρισμό «Πομπηία του Αιγαίου».

Από την αρχαιότητα ως το 1950 η Σαντορίνη δεν έπαψε να βρίσκεται σε συνεχή ηφαιστειακή δράση. Το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα έως σήμερα παραμένει εν υπνώσει, με τους επιστήμονες να περιμένουν το επόμενο “ξύπνημα” του ηφαιστείου.

Εκτός όμως από τη Σαντορίνη, απειλή για την Κρήτη αποτελούν ακόμα τα ηφαίστεια της Νισύρου και της Μήλου, τα οποία επίσης είναι ενεργά – κάτι που σημαίνει με μαθηματική ακρίβεια ότι, εφόσον είναι ενεργά, κάποια στιγμή θα εκραγούν ξανά. Άγνωστο με ποια ένταση και ποια μορφή.

Ευτυχώς και σε αυτή την περίπτωση υπάρχουν τα καλά νέα, που έχουν να κάνουν με τη συνεχή παρακολούθησή τους από τους επιστήμονες.

Τσουνάμι

Μια απειλή, συχνά παραγνωρισμένη για την Κρήτη, είναι τα παλιρροϊκά κύματα, τα γνωστά σε όλους μας τσουνάμι. Είναι γνωστή η δράση τους από τα πρόσφατα παγκόσμιου αντίκτυπου “χτυπήματα” στον Ινδικό Ωκεανό (26 Δεκεμβρίου 2004) και στην Ιαπωνία (1 Μαρτίου 2011), αλλά και η αρχαία καταστροφική δράση τους στο νησί μας, τόσο στην προϊστορία με την έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης περί τα 1600 π.Χ. (ο αντίκτυπος του οποίου “διαβάζεται” πίσω από το άνοιγμα της Ερυθράς Θάλασσας όπως το περιγράφει η Παλαιά Διαθήκη και τις Δέκα Πληγές του Φαραώ), όσο και στους ιστορικούς χρόνους με το σεισμό στα Φαλάσαρνα τον Ιούλιο του 365 μ.Χ. Από τον ισχυρότερο σεισμό που γνωρίζουμε στην ευρύτερη περιοχή, έντασης που εκτιμάται στα 8,3-8,5 Ρίχτερ, προκλήθηκε επίσης το μεγαλύτερο γνωστό παλιρροϊκό κύμα στη Μεσόγειο, που έφτασε μέχρι τις ακτές της Αλεξάνδρειας της Αιγύπτου.

«Καταστροφικός»

Ο κίνδυνος να σημειωθεί ένα τσουνάμι είναι πάντα υπαρκτός, είτε ως συνέπεια ενός ισχυρού σεισμού είτε μιας ηφαιστειακής έκρηξης, και εκτιμάται ως καταστροφικός για τη βόρεια ακτογραμμή της Κρήτης, όπως μας ανέφερε ο γεωλόγος του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κρήτης δρ Χαράλαμπος Φασουλάς. Μάλιστα, το γεγονός ότι ένα παλιρροϊκό κύμα μπορεί να γεννηθεί από τις συνδυαστικές αιτίες που προαναφέρθηκαν κάνει τον κίνδυνο διπλάσιο για το νησί μας. Ιστορικά στη Μεσόγειο το τελευταίο μεγάλο παλιρροϊκό κύμα ανυψώθηκε το 1908, μετά από σεισμό που εκτιμάται στα 7 Ρίχτερ και χτύπησε τη Μεσίνα της Σικελίας, με το ύψος του κύματος να ξεπερνά κατά τόπους τα δέκα μέτρα και τον απολογισμό χιλιάδες νεκρούς.

Στατιστικά, και με βάση την ιστορικότητα της περιοχής, έχει εκτιμηθεί ότι περίπου το 10% όλων των τσουνάμι της Γης λαμβάνουν χώρα στη Μεσόγειο, ενώ κατά μέσο όρο ένα μεγάλο αντίστοιχο συμβάν καταγράφεται μία φορά τον αιώνα.

Ο κίνδυνος γίνεται ακόμα πιο έντονος, καθώς στις παράκτιες περιοχές της Μεσογείου συγκεντρώνεται ο μεγαλύτερος αριθμός κατοίκων, περί τα 130 εκατομμύρια, και κυρίως για το λόγο ότι η Μεσόγειος αποτελεί μια κλειστή θάλασσα, όπου, αντίθετα με τους ωκεανούς, τα παλιρροϊκά κύματα δε χρειάζεται να διανύσουν μεγάλες αποστάσεις έως ότου πλήξουν τις πυκνοκατοικημένες περιοχές, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει ο απαιτούμενος χρόνος για να δοθεί το σήμα συναγερμού και να γίνει εκκένωση των παράκτιων ζωνών.

Υπάρχουν όμως και τα καλά νέα, καθώς “ασπίδα” απέναντι σε αυτούς τους κινδύνους αποτελεί πάντα η γνώση και η σωστή προετοιμασία. Και η Κρήτη έχει σε αυτό το πεδίο πολλά “όπλα” στη “φαρέτρα” της χάρη στις προσπάθειες και του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, που δραστηριοποιείται ενεργά στο χώρο της πολιτικής προστασίας.

Πιο πρόσφατη “πινελιά” σε αυτό το “κάδρο” αποτελούν τρία ευρωπαϊκά προγράμματα, στα οποία συμμετέχει ενεργά, και πρόκειται να παρουσιαστούν στις 13 Οκτωβρίου στα πλαίσια επιστημονικής ευρωπαϊκής συνάντησης με αντικείμενο την αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών. Η επιλογή της ημέρας δεν είναι φυσικά τυχαία, καθώς η 13η Οκτωβρίου έχει οριστεί ως Παγκόσμια Ημέρα Μείωσης των Επιπτώσεων από Καταστροφές, με στόχο την αφύπνιση όχι μόνο των οργανωμένων κρατικών δομών και των υπηρεσιών, αλλά κυρίως των πολιτών.

Οι κλιματικές αλλαγές

Το σκηνικό του εφιάλτη συμπληρώνουν οι κλιματικές αλλαγές, που είναι πλέον μια αδιαμφισβήτητη πραγματικότητα. Όπως μας εξήγησε ο κ. Φασουλάς, τα μοντέλα για την περιοχή μας δείχνουν ως το 2100 μείωση των βροχοπτώσεων κατά 30%, με κύρια χαρακτηριστικά τη μείωση στη διάρκειά τους και την πιο κατακλυσμιαία – και άρα επικίνδυνη – μορφή τους. Δηλαδή πρακτικά, αντί να βρέχει από τον Οκτώβριο ως τον Απρίλιο όπως γνωρίζαμε ως τα πρότινος, θα βρέχει πια πολύ λιγότερο διάστημα και με μεγαλύτερη ένταση, κάτι που σημαίνει πολύ απλά καταστροφικές πλημμύρες. Αναλογιστείτε για παράδειγμα τι θα σήμαινε για την Κρήτη κάτι τέτοιο με τα γνωστά προβλήματα της απουσίας οριοθέτησης ρεμάτων, της έλλειψης σε έργα υποδομής και της άναρχης οικοδόμησης με το μπάζωμα των ρεμάτων στις πόλεις, για να αντιληφθείτε πόσο σημαντικός είναι ο κίνδυνος. Και επίσης προβληματιστείτε για το τι θα σήμαινε να έχουμε τρεις ή περισσότερες χρονιές ανομβρίας και έλλειψης χιονιού στα βουνά, συνεχόμενες. Θα ήταν, χωρίς υπερβολή, η απόλυτη καταστροφή σε όλους τους τομείς: από την αγροτική παραγωγή, έως τον τουρισμό και φυσικά την καθημερινότητα όλων μας.

Οι επιστήμονες πλέον δεν έχουν αμφιβολίες ότι οδηγούμαστε στην επιβεβαίωση των χειρότερων φόβων, “διαβάζοντας” όχι μόνο τα μοντέλα αλλά και τα σημεία των καιρών, όπως την όλο και πιο συχνή εμφάνιση υδροστροβίλων στην ανατολική Μεσόγειο και την Κρήτη, που έχει προβληματίσει τους ειδικούς.

Ως τα πρότινος, όπως επισήμανε ο κ. Φασουλάς, η εμφάνιση των λεγόμενων “σιφονιών” στη θάλασσα ήταν σπάνιο φαινόμενο. Όμως τα τελευταία χρόνια είναι όλο και συχνότερη, κάτι που σημαίνει ότι οι θάλασσες γίνονται όλο και πιο ζεστές, συνεπεία των κλιματικών αλλαγών.

Αξίζει να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδος, την οποία συνέταξε μεγάλη ομάδα ειδικών το 2011, το κατώτατο όριο «του αναμενόμενου κόστους για την εθνική οικονομία εξαιτίας της ανθρωπογενούς παρέμβασης στο περιβάλλον», δηλαδή τις κλιματικές αλλαγές, σε σταθερές τιμές του 2008 εκτιμάτο για την Ελλάδα από 701 έως 436 δισεκατομμύρια ευρώ, με μείωση του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος (ΑΕΠ) σε ετήσια βάση από 2% έως 6% έως το 2100, ανάλογα με το σενάριο.

ΤΑ ΕΥΡΩΠΑΪΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ

Η “ασπίδα” του ΜΦΙΚ απέναντι στον κίνδυνο καταστροφών

Απέναντι σε όλους αυτούς τους κινδύνους το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κρήτης δραστηριοποιείται όλο και πιο έντονα, παρουσιάζοντας στις 13 Οκτωβρίου τα ευρωπαϊκά προγράμματα στα οποία έχει ενεργή παρουσία.

Ο λόγος για το EVANDE, που εστιάζει στη δράση των εθελοντών σε καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης λόγω καταστροφών, του οποίου το ΜΦΚΙ είναι συντονιστής, αλλά και τα CPMODEL, που έχει ως σημείο αναφοράς την ετοιμότητα της Αυτοδιοίκησης, και E-PRES, στα οποία το Μουσείο συμμετέχει ως εταίρος. Όπως μας εξήγησε ο επιστημονικός υπεύθυνος του EVANDE δρ Χαράλαμπος Φασουλάς, το πρόγραμμα, στο οποίο συμμετέχουν από την Κρήτη το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας και το Πολυτεχνείο και από την υπόλοιπη χώρα ο Οργανισμός Αντισεισμικής Προστασίας, επικεντρώνεται στους εθελοντές και στο πώς αυτοί μπορούν να διαχειριστούν μια καταστροφή. Αυτή η δράση είναι καθοριστικής σημασίας, όπως έχει αποδείξει η εμπειρία, με το πρόγραμμα αυτό να καλύπτει ένα σημαντικό κενό που έχει να κάνει με την εκπαίδευση.

Ο στόχος είναι η μετάδοση αυτής της γνώσης, καθώς δεν υπάρχει κάποια σχολή για την εκπαίδευση των εθελοντών και κυρίως των δικτύων τους, δηλαδή ομάδων που μπορούν να ενεργοποιηθούν άμεσα και αποτελεσματικά ώστε να συνδράμουν όχι μόνο από τον τόπο όπου σημειώνεται το γεγονός, αλλά και από γειτονικές περιοχές. Για το λόγο αυτό το Πολυτεχνείο Κρήτης δημιούργησε μια ηλεκτρονική πλατφόρμα για την εξ αποστάσεως εκπαίδευση, η οποία και θα παρουσιαστεί στην εκδήλωση, στην οποία θα συμμετάσχουν σύνεδροι και από τις άλλες χώρες που αποτελούν εταίρους στο πρόγραμμα, όπως η Βουλγαρία, η Ισπανία και η Ιταλία.

Επίσης έχουν δημιουργηθεί, στα πλαίσια του Προγράμματος Πολιτικής Προστασίας, το οποίο υποστηρίζεται και συγχρηματοδοτείται από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Πολιτικής Προστασίας, ειδικά εκπαιδευτικά εγχειρίδια, διοργανώθηκαν και συνεχίζουν να πραγματοποιούνται εκπαιδευτικά σεμινάρια, ενώ λαμβάνουν χώρα και συναντήσεις εθελοντικών ομάδων και στελεχών της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

Τα άλλα δύο προγράμματα που θα παρουσιαστούν στην εκδήλωση είναι το E-PRES καθώς και το CPMODEL, το οποίο δίνει βάση στον τρόπο, το βαθμό και την αποτελεσματικότητα της αντίδρασης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης απέναντι σε ένα καταστροφικό γεγονός, είτε αυτό είναι φυσικής προέλευσης είτε ανθρωπογενούς. Αξίζει να σημειωθεί ότι το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κρήτης δραστηριοποιείται χρόνια στον τομέα της Πολιτικής Προστασίας με μεγάλη επιτυχία, κυρίως στα πλαίσια εκπαιδευτικών προγραμμάτων, επενδύοντας στην ενημέρωση και την εκπαίδευση.

Με τον τρόπο αυτό προσπαθεί να συμβάλει και αυτό από τη δική του πλευρά στη δημιουργία ανθεκτικών και καλά ενημερωμένων κοινωνιών, που θα αντιμετωπίσουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο και τις λιγότερες επιπτώσεις μια ενδεχόμενη φυσική καταστροφή. Μια καταστροφή που, όπως επισημαίνουν οι επιστήμονες του ΜΦΙΚ, είναι βέβαιο ότι θα χτυπήσει την Κρήτη, όπως έχει γίνει πολλές φορές στο παρελθόν εξαιτίας σεισμών, ηφαιστειακών εκρήξεων και τσουνάμι, αλλά και της επερχόμενης κλιματικής αλλαγής.

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΩΝ

“Κλειδί” η προστασία και η οργάνωση

Όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά για τη Διεθνή Ημέρα Μείωσης των Επιπτώσεων από Καταστροφές, τη 13η Οκτωβρίου, και βεβαίως την εκδήλωση που θα πραγματοποιηθεί το απόγευμα της ίδιας μέρας στον εκθεσιακό χώρο του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, στο Ηράκλειο, είναι γεγονός και αποδεδειγμένο από πλήθος μελετών διεθνών οργανισμών ότι οι καταστροφές από φυσικά ή ανθρωπογενή αίτια είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος που θα αντιμετωπίσει στο μέλλον η ανθρωπότητα, με τεράστιες απώλειες ζωής, υποδομών και οικονομικών πόρων.

Η διεθνής επιστημονική κοινότητα έχει καταλήξει ότι ο μόνος τρόπος προστασίας από τις καταστροφές, και ιδιαίτερα αυτές που προκαλούνται από φυσικές διεργασίες και την κλιματική αλλαγή, είναι η γνώση, η προετοιμασία και η οργάνωση των κοινωνιών, ώστε να επανακάμπτουν άμεσα (resilient) και σε καλύτερη από την αρχική κατάσταση, μετά από μια μεγάλη καταστροφή.

Ρεπορτάζ: Σταύρος Μουντουφάρης

Πηγή:neakriti