Πώς φρόντιζαν οι Κρητικές τον εαυτό τους πριν από 100 χρόνια

Η σημερινή καθημερινότητα των γυναικών δεν έχει ουδεμία σύγκριση με το παρελθόν. Μπορεί διαρκώς και δικαιολογημένα να εκφράζουν τα παράπονα τους για τα προβλήματα της σύγχρονη εποχής , αλλά οι δυσκολίες που αντιμετώπιζαν προηγούμενες γενεές φαντάζουν τόσο μακρινές από την εποχή μας. Ένα πράγμα που ωστόσο παραμένει ίδιο εδώ και δεκαετίες στη Κρήτη, είναι το ενδιαφέρον που πάντα διατηρούν οι γυναίκες του νησιού για την προσωπική τους περιποίηση. Πώς όμως φρόντιζαν τον εαυτό τους οι Κρητικές πριν από έναν αιώνα;

Γράφει ο Αντώνης Τσαλίκης για το Daynight.gr

Στο μεσοδιάστημα ανάμεσα σε πρώτο και δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, η φτώχια και απλότητα της ζωής ήταν τα στοιχεία που κυριαρχούσαν. Μπορεί οι γυναίκες να ήθελαν να το καλύτερο για το σώμα τους, το πρόσωπο και τα μαλλιά, αλλά τα προϊόντα που υπήρχαν εκείνη την περίοδο διαθέσιμα ήταν κυριολεκτικά απειροελάχιστα. Πόσο μάλλον ιδιαίτερα ακριβά για τα περισσότερα «πορτοφόλια» της Κρήτης. Τα ελάχιστα καλλυντικά είδη και οι καθημερινές κακουχίες βέβαια δεν ήταν δυνατόν να στερήσουν από τις τότε Κρητικές το ενδιαφέρον για την περιποίηση.

Με ότι μέσα διέθεταν και κυρίως με γνώση που λάμβαναν από γενιά σε γενιά δεν αφήνονταν σε καμία περίπτωση στην τύχη τους και στο πέρασμα του χρόνου. Με συμβουλές και προτροπή από τις μεγαλύτερες, ιδιαίτερα βέβαια και από τις μητέρες, μάθαιναν όλα τα «μυστικά» της ομορφιάς που ορισμένα όντως προέρχονταν ακόμη και από την αρχαιότητα του νησιού! Η «άφιξη» εμπορικών ειδών χρειάστηκε ακόμη μερικές δεκαετίες μέχρι να μπει στις ζωές τους μέσα από την πώληση σε μικρά εμπορικά μαγαζιά της Κρήτης.

Στο σημείο αυτό δεν γίνεται να μην τονίσουμε την σημασία που είχε ιδιαίτερα στα χρόνια εκείνα η ομορφιά προκειμένου μια γυναίκα να έχει έναν καλό γάμο. Φυσικά και η προίκα είχε ομολογουμένως εξίσου μεγάλη σημασία, αλλά η ομορφιά έπαιζε τον ρόλο της στις γνωριμίες και πράγματι μπορούσε να αλλάξει την συνέχεια στην ζωή ενός κοριτσιού. Κλασικές είναι οι ατάκες πολλών γιαγιάδων του νησιού που προτρέπουν τις μικρές του εγγονές να περιποιούνται τον εαυτό τους για να μπορούν να βρουν έναν καλό γαμπρό…

Η Περιποίηση του Προσώπου

Ξεκινώντας από την πιο σημαντική περιποίηση, αυτή του προσώπου, καμία από τις νεότερες γυναίκες μάλλον δεν θα πίστευε πως πριν από 100 χρόνια το βασικό συστατικό φροντίδας ήταν το αλεύρι!

Ναι, πιο συγκεκριμένα το αλευρόνερο που έμενε κατά το πλύσιμο της σκάφης έπειτα από το ζύμωμα. Ουσιαστικά αφού ξέπλεναν καλά την σκάφη, δεν πέταγαν αυτό το πρώτο νερό αλλά το άφηναν στην άκρη μέχρι να «κάτσουν» στο πάτο τα υπολείμματα της ζύμης. Στην συνέχεια με το διαυγές αυτό νερό έπλεναν το πρόσωπο τους. Σε περίπτωση που δεν είχαν νερό από σκάφη, γέμιζαν ένα μικρό μπουκάλι με νερό και έριχναν μέσα λίγο αλεύρι και το ανακάτευαν έντονα. Στη συνέχεια το αφήναν να κατασταλάξει και μετά το χρησιμοποιούσαν για να πλύνουν το πρόσωπο. Μπορεί να μας φαίνεται περίεργο, αλλά πράγματι τα συστατικά αυτού του νερού βοηθούσαν στην θρέψη και την απομάκρυνση της λιπαρότητας του προσώπου.

Όσο για ρουζ, πούδρες κτλ εκείνα τα χρόνια ούτε κατά φαντασία! Δεν είχε έρθει τίποτα ακόμη στο νησί από τα καλλυντικά προϊόντα που απολάμβαναν οι ευρωπαίες στις μεγάλες πόλεις όπως το Παρίσι ή το Λονδίνο. Στην Κρήτη το μόνο που είχε μια τέτοια χρήση ήταν το κάποτε γνωστό «ταλκ». Μην σας μπερδεύει το όνομα καθώς το ταλκ δεν ήταν σκόνη αλλά πέτρα! Μια ειδική πέτρα που ερχόταν ως εμπόρευμα από το εξωτερικό που όταν την έξυναν έβγαζε μια ιδιαίτερα απαλή «σκόνη». Αυτό το πρώιμο προϊόν το πουλούσαν διάφοροι πλανόδιοι πωλητές του μεσοπολέμου και οι γυναίκες το προτιμούσαν όλο και περισσότερο. Η αξία του ήταν το γεγονός πως όταν έβαζαν την πούδρα στο πρόσωπο (ή και στο σώμα), αυτό γινόταν λείο και απαλό.

Η Περιποίηση του Σώματος

Σε σύγκριση με τον καθαρισμό προσώπου με αλευρόνερο, η περιποίηση του σώματος είχε τεχνάσματα που μας είναι λίγο πιο γνωστά από τις γιαγιάδες μας. Ένα από τα πιο διαδεδομένα στην Κρήτη αλλά και ολόκληρη την Ελλάδα, ήταν το μπάνιο με φύλλα λεμονιάς. Μια πραγματικά κλασική περιποίηση του δέρματος που χάνεται στο βάθος του χρόνου. Συχνές ήταν και οι τροποποιήσεις των «συνταγών» με χρήση φύλλων από άλλα εσπεριδοειδή.

Οι γυναίκες πριν από 100 χρόνια συνήθιζαν να προσθέτουν σε ένα καζάνι νερό που έβραζε πολλά λεμονόφυλλα ώστε σταδιακά το νερό να πάρει το άρωμα της λεμονιάς. Τα φύλλα έβγαζαν τα έντονα έλαια τους που πραγματικά αρωμάτιζαν το νερό και φυσικά το σώμα όποιου έκανε μπάνιο με τέτοιο «πλούσιο» νερό. Το ίδιο αρωματικό μπάνιο φρόντιζαν οι μητέρες να κάνουν και στα μικρά μωρά τους για να μυρίζουν όμορφα κατά την διάρκεια της ημέρες. Τότε τα αρώματα είναι μεγάλη πολυτέλεια…

Γνωστά ακόμη μέχρι σχεδόν και πριν μερικές δεκαετίες ήταν και τα αυτοσχέδια μικρά σαπουνάκια που έφτιαχναν οι νοικοκυρές της εποχής με τρυγόλαδα και ποτάσα. Μπορεί σταδιακά όλο και περισσότεροι να τα αγόραζαν έτοιμα, αλλά πολλά σπιτικά έφτιαχναν τα δικά τους με όποιο άρωμα προτιμούσαν κάνοντας έτσι και οικονομία. Τα σαπούνια τότε ήταν ακόμη και αυτά μικρή πολυτέλεια για τον περισσότερο κόσμο.

Για να καταλάβουμε τα παραπάνω περί πολυτέλειας και οικονομίας, χαρακτηριστική είναι η περίπτωση των μικρών μοσχοσάπουνων. Μοσχοσάπουνα ήταν να σαπούνια που φτιάχνονταν κυρίως από τα υπολείμματα μεγαλύτερων σαπουνιών που δεν μπορούσαν πια να χρησιμοποιηθούν. Οι γυναίκες της εποχής εκείνης έβαζαν σε ένα μικρό κατσαρολάκι όλα αυτά τα πολύ μικρά σαπούνια, πρόσθεταν σταγόνες από αρωματικά έλαια ή μαστίχα κοπανισμένη και ανακάτευαν για ώρα.  Στο τέλος της διαδικασίας το έριχναν το υγρό σαπούνι σε διάφορε μικρές φόρμες και όταν κρύωναν τα έβγαζαν και είχαν έτοιμα για χρήση τα μικρά μοσχοσάπουνα. Με ακριβώς την ίδια μέθοδο μπορούσαν να κάνουν και σαπούνια με άρωμα τριαντάφυλλου, βασιλικού, δυόσμου και σχεδόν ότι άλλο ήθελαν και τους το πρόσφερε η κρητική γη.

Η Περιποίηση των Μαλλιών

Όσο αφορά την περιποίηση των μαλλιών τους, οι Κρητικές της εποχής εκείνης αναγκάζονταν να ακολουθούν «συνταγές» ομορφιές που επίσης χάνονταν στον χρόνο. Ήταν συμβουλές ομορφιάς που ακολουθούσε η μία γενιά μετά την άλλη και όσο και αν ήταν αμφίβολη η αποτελεσματικότητά τους, έφτασαν μέχρι τον 20 αιώνα. Ούτε λόγος για ακόμη μία φορά για σαμπουάν, κρέμες και άλλα προϊόντα περιποίησης που σήμερα αφθονούν. Όπως επίσης δεν υπήρχαν καθόλου κομμωτήρια όπου θα μπορούσαν να πάνε οι γυναίκες, με αποτέλεσμα να περιποιούνται η μία την άλλη στην βάση της φιλίας ή του συγγενικού δεσμού.

Όπως και για άλλες χρήσεις, το αμυγδαλέλαιο ήταν ένα από τα βασικά «υλικά» περιποίησης. Το έλαιο του αμυγδάλου που έβγαζαν με μία σχετικά απλή διαδικασία, όχι μόνο έθρεφε τα μαλλιά αλλά επίσης τα έκανε να χτενίζονται πιο εύκολα και να γυαλίζουν. Πέρα από το διαδεδομένο αμυγδαλέλαιο χρησιμοποιούσαν κυρίως για θρέψη ρετσίνι από κυπαρίσσι, μέλι και το φυτό μολόχα.

Μην νομίζετε πως παρά την «φτωχή» σε προϊόντα εποχή δεν υπήρχαν υλικά της φύσης για όσες τις ενδιέφερε η απόχρωση των μαλλιών τους. Ακόμη και για τον χρωματισμό έβρισκαν λύσεις μέσα από την χρήση του χαμομηλιού και των άχυρων για τα ξανθά μαλλιά ή των φύλλων κυπαρισσιού, δενδρολίβανου ή καρύδας για τα πιο σκουρόχρωμα. Σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις οι γυναίκες έβραζαν στο νερό τα υλικά που ήθελαν και έπειτα έκαναν λούσιμο μερικές φορές με το ας πούμε «σαμπουάν» της γενιάς τους!

Ακόμη και να μας προκαλούν απορία, ρομαντισμό ή έκπληξη, όλα τα παραπάνω ήταν οι πιο διαδεδομένοι τρόποι με τους οποίους οι γυναίκες περιποιούνταν τον εαυτό τους παρά τις δυσκολίες της εποχής πριν από έναν ολόκληρο αιώνα. Η ουσία είναι πως οι Κρητικές πάντα πρόσεχαν να είναι όμορφες εδώ και αιώνες μέχρι σήμερα και η αλήθεια είναι πως τα καταφέρνουν με τον καλύτερο τρόπο 🙂